امروزه انسان با انواع و اقسام بیماری های جسمی درگیر است. جدیدترین و بدترین بیماری حال حاضر جهان هم بیماری کرونا می باشد. ولی اگر همین توجهی که به پاندمی کرونا شده به بیماری های روانی و افسردگی شود مشخص خواهد شد که پاندمی بیماریهای روانی و افسردگی سال هاست که گریبان گیر انسان میباشد. محققان معتقدند که یکی از اثرات بیماری کرونا که در پسا کرونا اوج خواهد گرفت بیماری های روحی و روانی و افسردگی میباشد. به همین دلیل استفاده از داروهای تثبیت کننده خلق مانند والپروات سدیم رو به فزونی گذاشته و به نظر می رسد این روند ادامه دار خواهد بود. ولی آیا این داروها بدون عوارض هستند؟.
داروی والپروات سدیم
بیشترین مصرف این دارو برای درمان صرع و تشنج در کودکان و بزرگسالان است. ولی این دارو جزء داروهای تثبیت کننده خلق نیز قرار میگیرد. همچنین برای درمان سردرد های عصبی مانند: میگرن و کرایسلر نیز کاربرد دارد. اخیراً برای درمان افسردگی و اختلالات دو قطبی نیز تجویز می شود. همچنین برای ترک برخی از مواد مخدر سنتی نیز از این دارو می توان استفاده کرد. این دارو به سرعت به صورت اورال جذب می شود و مصرف آن بهتر است قبل از غذا باشد چون مصرف غذا سرعت جذب آن را کاهش می دهد. ماندگاری این دارو در بدن تقریباً 15 ساعت می باشد.
پیشنهاد میکنیم بخوانید: مزایا و معایب دپاکین و والپروات.
مکانیسم اثر داروی والپروات سدیم
این دارو با بلوکه کردن کانال های سدیم غشاء باعث افزایش سطح GABA در مغز شده و با این کار بر افسردگی تاثیر دارد. همچنین با جلوگیری از کاهش سطح فسفاتیدیل و تری فسفات نقش ضد تشنجی خود را ایفا می کند.
احتیاطات داروی والپروات سدیم و موارد منع مصرف آن
همانطور که مستحضرید همه داروها دارای یک راهنمای مخصوص دارند که بهتر است قبل مصرف دارو مورد مطالعه قرار گیرد و در صورتی که فکر می کنید جزء افرادی هستید که شامل منع مصرف دارو هستید حتماً با پزشک معالج خود در میان بگذارید. داروی والپروات سدیم هم از این مورد مستثنی نیست و موارد منع مصرف آن عبارت است از:
- در صورتی که قبلاً از این دارو مصرف کرده و دچار حساسیت دارویی شده اید نباید استفاده مجدد کنید و در صورت تجویز پزشک این مورد را به اطلاع ایشان برسانید.
- در کودکان زیر 2 سال به علت ایجاد اختلال در مکانیسم عملکرد میتوکندری ها در بدن.
- در کودکان زیر 3 سال که بیماری متابولیک ژنتیکی، صرع و تشنج شدید و عقب ماندگی ذهنی منع مصرف دارد زیرا باعث آسیب شدید به کبد خواهد شد.
- افراد مبتلا به هپاتیت و افرادی که دچار مشکلات و اختلالات کبدی هستند و همچنین افرادی که در خانواده خود در افراد درجه 1 سابقه بیماری شدید کبدی دارند.
- اگر شخص دچار ترومای شدید مغزی باشد ممکن است این دارو باعث مرگ فرد شود. البته تروما سایر اعضا نیز مطرح است.
- افرادی که در اثر تروما شدید دچار تشنج شده اند نباید از این دارو برای جلوگیری از تشنج استفاده کنند.
- افرادی که داروهایی که در رابطه با انعقاد خون است را مصرف می کنند نیز باید در مصرف والپروات سدیم احتیاط بکنند.
عوارض جانبی داروی والپروات سدیم
تمامی داروها دارای درجاتی از عوارض جانبی هستند که این عوارض اجتناب ناپذیر است. ولی می توان با رعایت برخی نکات این عوارض را کاهش داد. البته پزشکان نیز تا آنجایی که امکان دارد با استفاده از سیار داروها از عوارض جانبی داروها می کاهند البته این مورد عمومی نیست. از مهمترین عوارض جانبی داروی والپروات سدیم به موارد زیر میتوان اشاره کرد:
- اولین عوارض که معمولاً در بیشتر داروها عمومیت دارد مشکلات گوارشی و ایجاد حالت تهوع و استفراغ است. البته این مورد ممکن است در فردی بسیار شدید و در فردی با درجات خفیف تر ایجاد شود.
- ایجاد کولیک و کرامپ های شکمی و در ادامه یبوست. البته این مورد جز موارد اختلالات گوارشی محسوب می شود ولی شدیدتر است.
- مهم ترین و خطرناک ترین عوارض جانبی داروی والپروات سدیم ایجاد مشکل در کبد و اختلالات کبدی می باشد. که اگر به موقع متوقف نشود حتی منجر به مرگ نیز می شود. این دارو ممکن است باعث ایجاد نارسایی کبدی شده که این عوارض معمولاً در 6 ماه اول دارو مشاهده می شود. این عارضه با تشنج، زردی، درد شکم، بی قراری و ضعف عضلانی مشخص می شود.
- ریزش موقت مو؛ این دارو ممکن است باعث ایجاد درجاتی از ریزش و نازک شدن مو شود. که البته این حالت موقت بوده و دائمی نمی باشد.
- افزایش وزن که همزمان با مصرف این دارو باید حتماً در مصرف غذا و جیره غذایی خود احتیاط کنیم چون بدن را بسیار مستعد اضافه وزن خواهد کرد.
- باعث لرزش عضلانی می شود که با تجویز داروهایی مانند پروپرانول قابل کنترل است.
- ایجاد اختلال در زمان عادت ماهانه به ویژه در دختران جوان
- ایجاد تورم و التهاب در قسمت های مختلف بدن به ویژه در قسمت پا که معمولاً با کاهش دوز دارو برطرف می شود.
- مشکلات خونی و کم خونی؛ داروی والپروات سدیم ممکن است در صورت مصرف طولانی مدت باعث کاهش مقدار گلبول قرمز خون شده و مشکلات و اختلالات خونی ایجاد کند.
- ایجاد مشکل در هوشیاری ممکن است حالت بیهوشی و بی حالی به افراد دست دهد که خطرناک است. معمولا این حالت در زمانی اتفاق می افتد که تداخلات دارویی ایجاد شده باشد.
پیشنهاد میکنیم بخوانید: درمان شدید افسردگی در زنان
مصرف والپروات سدیم در کودکان
نیاز روزانه کودکان معمولا بین 20 تا 30 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در روز است. در مواردی که نیاز است تا بیشتر از این مقدار برای کنترل بیماری مصرف شود، دوز ممکن است تا 40 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن در روز استفاده شود اما این مقدار فقط برای کسانی است که سطح والپروئیک اسید پلاسما در آن ها قابل بررسی است. برای مصرف بیش از 40 میلی گرم در روز، پارامترهای شیمی بالینی و هماتولوژیک باید کنترل شود.
تداخلات دارویی والپروات سدیم
ممکن است دارویی به خودی خود عوارض جانبی آنچنانی برای فرد ایجاد نکند ولی با مصرف همزمان داروی دیگر این عوارض شدت یافته و مشکل آفرین شود و یا اینکه تداخل دارویی ممکن است باعث کاهش خاصیت اثرگذاری و درمانی یک دارو شود.
از تداخلات دارویی والپروات سدیم موارد زیر برای ما اهمیت دارد:
- مصرف هم زمان با داروهای ضد تشنج دیگر، مصرف همزمان باعث افزایش عوارض جانبی این دارو خواهد شد.
- مصرف همزمان با داروهای ضد افسردگی؛ مصرف این دارو برای درمان افسردگی نباید با سایر داروهای تثبیت کننده خلق و افسردگی همزمان باشد.
- داروی والپروات سدیم نباید با داروی آسپرین و یا سالیسیلات ها مصرف شود.
- افرادی که برای بیماری صرع خود از داروهای ضد صرع استفاده می کنند نباید از داروی والپروات سدیم استفاده کنند.
- مصرف همزمان با آنتی بیوتیک کرباپنم
- بانوانی که از داروهای ضد بارداری استفاده میکنند بهتر است که از استفاده همزمان با این دارو خودداری کنند.
- داروهایی که در انعقاد خون نقش دارند مانند: وارفارین و هپارین
- داروهای خانواده باربیتورات ها مانند: فنوباربیتال و پریمیدون
- داروهایی مانند: اتوسوکسیماید،متیل فنیدات و تولبوتامید هم از جمله داروهایی هستند که از مصرف همزمان آن ها با داروی والپروات سدیم باید اجتناب شود.
- همچنین مصرف همزمان این دارو با داروهای سداتیو و الکل و داروهای خواب آور ممنوع است.
اشکال دارویی داروی والپروات سدیم
این دارو باید حتماً تحت نظر مستقیم روانپزشک مصرف شود و در طول دوره مصرف هر 6 الی 12 ماه یک آزمایش خون برای سنجش میزان گلبول قرمز خون باید انجام شود: اشکال دارویی والپروات سدیم عبارتند از:
- نوع تزریقی 100mg
- قرص اورال 200mg
- شربت خوراکی 200mg
- کپسول خوراکی 300mg
- محلول تزریقی 400mg
مصرف داروی والپروات سدیم در دوران بارداری و شیردهی
دوران بارداری و متعاقب آن دوران شیردهی بسیار دوران حساسی است. هر دارویی که مادر میخواهد مصرف کند باید کاملاً تحت نظر رواپزشک باشد. چون به طور مستقیم بر جنین اثر می گذارد. درجه داروی والپروات سدیم برای مصرف در دوران بارداری D می باشد و بسیار خطرناک است زیرا مانع از تشکیل لوله عصبی شده و در آن نقص ایجاد می کند. در دوران شیردهی نیز این دارو از طریق شیر مادر می تواند وارد بدن کودک شود.
مصرف داروی والپروات سدیم در بیماری های روحی و روانی
مصرف این دارو در بیماری مانیا یا همان دوقطبی بسیار رایج و موثر است. تاثیر این دارو هم در فاز حاد و هم در فاز خاموش این بیماری به اثبات رسیده است. همچنین مصرف داروی والپروات سدیم برای بیماری افسردگی هم تجویز می شود. ولی همانطور که اشاره شد باید در مصرف همزمان با سایر داروهای ضد افسردگی و ایجاد اختلالات دارویی دقت شود. اخیراً در تحقیقی به اثرات مثبت این دارو برای درمان وسواس هم اشاره ای شده است که این تحقیق به علت وسواس شدید افراد در دوران بیماری کرونا در انجام مسائل بهداشتی بوده است.
پیشنهاد میکنیم بخوانید: داروی لیتیوم چیست؟
- والپروات برای چه مواردی استفاده می شود؟ محصولات والپروات داروهای مورد تایید FDA برای درمان تشنج هستند. برخی از محصولات والپروات نیز برای درمان دوره های شیدایی یا مختلط مرتبط با اختلال دوقطبی (اختلال شیدایی- افسردگی)، یا برای پیشگیری از سردردهای میگرنی تایید شده اند.
- آیا والپروات ضد روان پریشی است؟ بسیاری از افراد مبتلا به اسکیزوفرنی با درمان معمولی داروهای ضد روان پریشی به پاسخ درمانی رضایت بخشی نمی رسند. در این موارد از داروهای مکمل مختلفی استفاده می شود که والپروات یکی از این موارد است.
- آیا والپروات یک داروی ضد افسردگی است؟ والپروات یک داروی تثبیت کننده خلق و خو است که در مغز کار می کند. این دارو برای درمان شیدایی مرتبط با اختلال دوقطبی (همچنین به عنوان افسردگی شیدایی شناخته می شود)، تشنج (صرع) و سردردهای میگرنی تایید شده است. اختلال دوقطبی شامل دوره هایی از افسردگی و یا مانیا است.
- آیا والپروات اضطراب را کاهش می دهد؟ نشان داده شده است که والپروئیک اسید علائم اضطراب را در یک مطالعه 12 هفته ای با برچسب باز در بیماران مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی کاهش می دهد.
- آیا والپروات آرام بخش است؟ والپروات سدیم یک داروی ضد صرع (AED) است که برای کنترل طیف وسیعی از تشنجها استفاده میشود. واکنش های نامطلوب دارویی (ADR) ناشی از والپروات سدیم از آرام بخشی تا حالت تهوع، استفراغ، افزایش وزن، عوارض جانبی خاص مانند سمیت کبدی و شرایط تهدیدکننده زندگی مانند پانکراتیت متغیر است.
- آیا والپروات تثبیت کننده خلق و خو است؟ والپروات یک داروی ضد تشنج است که به عنوان تثبیت کننده خلق و خو استفاده می شود. همچنین با نام های تجاری Epilim و Depakote شناخته می شود.
نکات پایانی
داروی والپروات سدیم در درجه اول به عنوان داروی ضد تشنج و صرع مطرح می باشد. و امروزه تاثیرات آن بر روی بیماری های روحی و روانی نیز به اثبات رسیده است. از نظر روانپزشکان استفاده از این دارو تاثیر مثبتی بر روند درمان برخی بیماری ها که به آن ها اشاره شد دارد. این اثرگذاری جدید ممکن است باعث تغییر فارماکوپه دارو نیز شود. در خصوص مصرف این دارو و تمام داروها حتماً باید از پزشک مشاوره گرفته شود و از مصرف خودسرانه دارو حتماً جلوگیری شود. در این مورد خاص یعنی داروی والپروات سدیم آزمایشات خون و بررسی دوره ای هر 6 ماه میزان CBC خون بسیار مهم و حائز اهمیت است. نکته ای که برای این دارو در درمان بیماری ها و اختلالات روحی و روانی مطرح است این است که از این دارو به عنوان درمان مکمل در حال حاضر استفاده می شود و همین امر دقت در ایجاد تداخلات دارویی را داروی والپروات سدیم بیش از پیش مهم می سازد.
