درمان اعتیاد به کلونازپام به شکل معجزه آسا

من، همکار و دوستم به همراه پزشکم در مورد شروع ناگهانی حالت تهوع شدیدی که تقریباً سه هفته پس از مرخص شدن از بیمارستان داشتم، صحبت میکردیم. حالت تهوع آنقدر شدید بود که به سختی می توانستم حرکت کنم. وقتی بچه بودم و عصبی می شدم، گاهی اوقات دچار ناراحتی معده می شدم اما شدت احساسی که الان داشتم چندین برابر آن چیزی بود که قبلا تجربه کردم. بعد از اعتیاد شدیدم به کلونازپام (کلونوپین)، به دلیل تغییرات شیمیایی مغز و کاهش سیستم دفاعی بدن، عفونت شدیدی در بدنم ایجاد شده بود. تنها مشکلی که وجود داشت این بود که مصرف و قطع خودسرانه داروی کلونازپام باعث افزایش حالت تهوع شده بود. عفونت را درمان کردم (به طور معمول عود کرده بود). اما چرا بعد از یک دوره کاملِ قطع قرص کلونازپام، هفت روز بعد به طور ناگهانی این عارضه ایجاد شد و وابستگی به داروی کلونازپام عود کرد؟

در بیمارستان، پزشک به من پیشنهاد کرد که با یک روانشناس و متخصص در زمینه اختلالات اضطرابی صحبت کنم که در اولین فرصت، روز بعد این کار را انجام دادم. روانشناس نیز به نوبه خود تشخیص داد که من مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه هستم و مرا با نحوه دز مصرفی و قطع صحیح کلونازپام، به عنوان یک داروی ضد اضطراب با اثر طولانی مدت، آشنا کرد. حالت تهوع من درست بعد از یک نوبت مصرف صحیح کلونازپام از بین رفت. من حیرت زده بودم. فکر می کردم خودم و واکنش های بدنم را کاملاً خوب می شناسم، اما این موضوع مرا کاملاً غافلگیر کرد. اینکه مصرف دز مناسب کلونازپام حالت تهوع من را برطرف کرده بود به من ثابت کرد که علت تهوع واقعاً اضطراب و دز مصرفی خودسرانه بوده است. بنزودیازپین ها (از جمله کلونازپام) توسط متخصص به صورت برنامه ریزی شده تجویز می شوند.

در جریان درمان با تیمی متشکل از درمانگران، روانپزشکان، پزشکان دیگر و مهمتر از همه، همسرم کار کرده ام تا بهترین درمان ممکن را برای خود بیابم و در عین حال خطرات احتمالی را نیز برای خود به حداقل برسانم. مسیر سخت و واقعاً پیچیده ای است. اما، این امر، برای من یک درس مهمی بود که امسال یاد گرفتم. تا زمانی که ما به همه حوزه های درمانی- تخصصی خود پایبند هستیم، می توانیم تمام برنامه های درمانی را که می خواهیم امتحان کنیم، با خیال راحت یکپارچه سازی کنیم. راستش حس خوبی دارم، احساس امنیت و اطمینان می کنم. در حال حاضر، گاهی به این فکر می کنم اگر وابستگی من به این دارو ادامه می یافت، ممکن بود چه نوع خطراتی برای من ایجاد کند؟

درمان وابستگی به کلونازپام به بهترین نحو

این مقاله دومین قسمت از مقاله مربوط به مصرف کلونازپام است. در مقاله قبلی حقایقی راجع به دلیل مصرف قرص کلونازپام مطرح شد. به جرات می توان گفت که ما در عصر پر اضطرابی زندگی میکنیم. اگر بی ثباتی سیاسی، تغییرات آب و هوایی یا بیماری همه گیر هنوز شما را تحت تأثیر قرار نداده است، به احتمال زیاد این رویدادها بر بعضی از اطرافیانتان تأثیر گذاشته است. درک این نکته مهم است که در چنین دنیایی افراد نیاز به حمایت دارند که ممکن است به معنای "تسکین موقت" در هنگام حملات پانیک یا اضطراب شدید باشد.

اما به عنوان یک روانشناس دانشگاهی که افراد مبتلا به اضطراب و تروما را درمان می کنم، اغلب سوالاتی در مورد دسته خاصی از داروها به نام بنزودیازپین ها از جمله کلونازپام می شنوم. چگونه می توان با خیال راحت این داروی روانپزشکی را کنار گذاشت و به نتیجه مطلوب رسید؟ همچنین از میان مراجعانی که از این دارو استفاده می کنند و تمایلی به قطع آن ندارند، افرادی را می شناسم که می بینم با چه مشکلاتی درگیر هستند. همان طور که می دانید از سوی روانشناسان، توجه فزاینده ای به خطراتی که مصرف کلونازپام در دراز مدت در پی دارد، می شود که منجر به عوارضی از جمله احتمال اعتیاد و اختلالات شناختی می شود.

پیشنهاد میکنیم بخوانید: قرص کلونازپام عوارض و نحوه مصرف آن

میزان مرگ و میر ناشی از مصرف بیش از حد این دارو در بین بیمارانی که هم کلونازپام و هم مواد افیونی دریافت میکنند 10 برابر بیشتر از افرادی است که فقط مواد افیونی استفاده میکنند. سوء استفاده از کلونازپام یک نگرانی جدی است. اکنون به قسمتی میرسیم که چرا روانشناسان مشتاق تجویز کلونازپام برای استفاده طولانی مدت نیستند. به عنوان یک روانشناس من گاهی به بیمارانی که اصرار دارند کلونازپام مصرف کنند میگویم «بر اساس دارویی که تجویز میکنم، دستمزد متفاوتی دریافت نمیکنم و اگر با شما در مورد دز این دارو بحث نکنم، اتفاقا زندگی برای من آسانتر خواهد بود. من این کار را میکنم چون به تو اهمیت میدهم. همچنین روانشناس جهت درمان اعتیاد به کلونازپام به رویکردی متعادل تر و فرد محور نیاز دارد که نیازهای منحصر به فرد هر بیمار و همچنین زمینه و سبک زندگی روزمره مراجع را نیز در نظر بگیرد.

چنانچه مطرح شد، خطر اصلی استفاده طولانی مدت از کلونازپام اعتیاد یا وابستگی به آن است. این بدان معناست که ممکن است به این داروها وابسته شوید و برای به دست آوردن همان اثر خوشایندش، باید دوز مصرفی را افزایش دهید. از طرفی، استفاده نادرست از این دارو همچنین می تواند منجر به عدم کنترل رفتارهای تهاجمی یا تکانشی شود. از آنجایی که کلونازپام ها دارای اثر آرام بخش هستند، خطر تصادف و سقوط را به خصوص در افراد مسن افزایش می دهد. لذا، ترک وابستگی به این دارو بهترست حتما تحت نظر روانپزشک انجام شود.

اگر به دنبال اضطراب شدید، وابسته به مصرف این دارو شده اید بهتر ست درمان های مؤثر بی خطرتری که برای اضطراب وجود دارد را در نظر بگیرید. اما برای کار کردن روی فرایند درمان، به صبر نیاز دارید. خط اول درمان اختلالات اضطرابی روان درمانی است که عمدتاً درمان شناختی رفتاری است. در طول درمان، فرد مهارت های سازگارانه بیشتری را یاد می گیرد و تحریف های شناختی-ذهنی را برای کاهش استرس اصلاح می کند. فرد به تدریج تحت هدایت درمانگر در معرض موقعیت اضطراب زا قرار می گیرد تا زمانی که این موقعیت دیگر ایجاد اضطراب نکند. مهمتر از همه، مهارت های به دست آمده در طول درمان همیشه می توانند مورد استفاده قرار گیرند و در مقایسه با داروها، نتیجه طولانی مدت بهتری را در بر دارد.

از جمله نکاتی که بطور کلی بهتر است مورد توجه قرار گیرد

• با مراجعه به روانشناس، شدت اختلال اولیه، از جمله سطح اختلال، وضعیت فعلی علائم و درجه بهبودی بررسی می شود.
• سابقه عوارض جانبی دارو، رعایت برنامه درمانی و پاسخ کلی به درمان در نظر گرفته می شود.
• میزان مراقبت از خود، شامل ورزش، رژیم غذایی، خواب، مدیریت استرس و انگیزه برای ادامه تمرین منظم اهمیت دارد.
• چکاپ وضعیت پزشکی عمومی و تأثیر آن مورد بررسی قرار می گیرد.
• بررسی وجود علائم شیدایی یا روان پریشی در فرد.

این عوامل به پیش بینی موفقیت آمیز یا عدم موفقیت مراجع در ترک کلونازپام کمک می کند و نیاز به ارزیابی دقیق روانپزشکی و روانشناختی دارد.

• برنامه کاهش مصرف در طی چند هفته و گاهی چند ماه طول می کشد.
• هنگام ترک دارو، از الکل، کافئین بیش از حد و هر نوع مواد مخدر و مورفین اجتناب کنید.
• ورزش را افزایش دهید و از خواب کافی، رژیم غذایی سالم و رسیدن آب کافی به بدن اطمینان حاصل کنید.
• روان درمانی را شروع کنید یا اگر قبلاً در پروسه درمان بوده اید، دفعات آن را افزایش دهید تا از طریق این فرایند روند کاهشی وابستگی به دارو را افزایش دهید.

در بیشتر مواقع، مراجعین می توانند با راهنمایی و حمایت مناسب رواندرمانگر، وابستگی دارویی خود را با موفقیت کنار بگذارند. با این حال گاهی اوقات مشکلات مزمن بصورت مداوم ایجاد میشود و این مشکلات فقط باید توسط یک روانپزشک با تجویز دز صحیح داروی متفاوت و تیم سلامت روان و با همکاری پزشک حل شود. اگر شما نیز با مشکل سوء مصرف کلونازپام دست و پنجه نرم می کنید، عاقلانه است که قبل از استفاده بیشتر از این دارو با یک متخصص سلامت روان یا یک متخصص اعتیاد مشورت کنید.

منبع:

Freire, R.C., Amrein, R., Mochcovitch, M.D., Dias, G.P., Machado, S., Versiani, M., Arias-Carrión, O., Carta M.G., Nardi, A.E. (2017). A 6-Year Posttreatment Follow-up of Panic Disorder Patients: Treatment With Clonazepam Predicts Lower Recurrence Than Treatment With Paroxetine. Journal of Clinical Psychopharmacology;37(4):429-434. doi: 10.1097/JCP.0000000000000740. PMID: 28609307.

Nardi, A. E., Fiammetta Cosci, Balon, R., Weintraub, S. J., et al. (2018). The International Task Force on Benzodiazepines the Prescription of Benzodiazepines for Panic Disorder, Journal of Clinical Psychopharmacology: Volume 38 - Issue 4 - p 283-285 doi: 10.1097/JCP.0000000000000908.