مهارکننده های اختصاصی بازجذب سروتونین چیست و چه کاربردی دارد؟ مصرف این نوع از داروها میتواند چه عوارض و مزایای به همراه داشته باشد؟ تداخل دارویی تا چه اندازه در به کارگیری آنها موثر است؟ در ادامه در نظر داریم به طور کلی به بررسی برخی از مهمترین اطلاعات در این زمینه بپردازیم و راهنمایی دقیق ارائه دهیم. توجه داشته باشید که تمام موارد حتما بایستی زیر نظر پزشک انجام شود.
قرص سروتونین گیاهی
اگرچه داروهای ضدافسردگی تجویزی مانند SSRIs (مهارکننده های بازجذب سروتونین) معمولاً برای افزایش سطح سروتونین در مغز استفاده می شوند، اما برخی از مکمل ها و گیاهان دارویی نیز وجود دارند که به نظر می رسد می توانند به بهبود سطح سروتونین و وضعیت روحی کمک کنند. این مکمل ها و گیاهان ممکن است برای افرادی که به دنبال روش های طبیعی تر هستند، جذاب باشند. در زیر به برخی از این گیاهان و مکمل ها اشاره می کنیم:
1. مکمل های 5-هیدروکسی تریپتوفان (5-HTP)
- منبع: 5-HTP از دانه های گیاه آفریقایی Griffonia simplicifolia استخراج می شود.
- نقش: 5-HTP پیش ساز سروتونین است و می تواند به افزایش سطح سروتونین در مغز کمک کند.
- موارد مصرف: بهبود افسردگی، اضطراب، و اختلالات خواب.
2. گل راعی (St. John's Wort)
- نام علمی: Hypericum perforatum
- نقش: این گیاه به طور سنتی برای درمان افسردگی خفیف تا متوسط استفاده می شود.
- موارد مصرف: بهبود افسردگی و اضطراب.
- توجه: گل راعی می تواند با بسیاری از داروها تداخل داشته باشد، بنابراین مصرف آن باید تحت نظر پزشک انجام شود.
3. رودیولا (Rhodiola Rosea)
- نام علمی: Rhodiola rosea
- نقش: بهبود استرس، خستگی، و خلق و خو.
- موارد مصرف: کاهش استرس و بهبود افسردگی خفیف.
4. زعفران (Saffron)
- نام علمی: Crocus sativus
- نقش: تحقیقات نشان داده است که زعفران می تواند به بهبود افسردگی و اضطراب کمک کند.
- موارد مصرف: بهبود خلق و خو و کاهش علائم افسردگی.
5. جینسنگ (Ginseng)
- نام علمی: Panax ginseng
- نقش: افزایش انرژی، کاهش استرس، و بهبود خلق و خو.
- موارد مصرف: کاهش استرس و بهبود عملکرد شناختی.
6. مکمل های تریپتوفان
- نقش: تریپتوفان یک اسید آمینه ضروری است که پیش ساز سروتونین است و می تواند به افزایش سطح سروتونین در مغز کمک کند.
- منابع: می تواند از طریق رژیم غذایی حاوی مواد غذایی غنی از تریپتوفان مانند بوقلمون، مرغ، تخم مرغ، و پنیر به دست آید یا به شکل مکمل مصرف شود.
بهترین قرص سروتونین
به زبان ساده بهترین قرص سروتونین یعنی دارویی که عملکرد بهتری در بازجذب سرتونین در مغز را دارا می باشد. قرص هایی که سطح سروتونین را در مغز افزایش می دهند، عمدتاً به عنوان داروهای ضدافسردگی شناخته می شوند. این داروها عمدتاً به گروهی از داروها به نام مهارکننده های بازجذب سروتونین (SSRIs) تعلق دارند. SSRIs با جلوگیری از بازجذب سروتونین توسط نورون ها، سطح این انتقال دهنده عصبی را در مغز افزایش می دهند. در ادامه به برخی از مشهورترین و پرکاربردترین داروهای SSRIs اشاره می کنیم:
1. فلوکستین (Fluoxetine)
- نام تجاری: پروزاک (Prozac)
- موارد مصرف: افسردگی، اختلال وسواس فکری-عملی (OCD)، اختلالات خوردن، و اضطراب.
- ویژگی ها: یکی از اولین SSRIs و هنوز هم یکی از پرکاربردترین ها است. ممکن است عوارض جانبی کمتری نسبت به داروهای قدیمی تر داشته باشد.
2. سرترالین (Sertraline)
- نام تجاری: زولوفت (Zoloft)
- موارد مصرف: افسردگی، اختلال وسواس فکری-عملی (OCD)، اختلال اضطراب عمومی، اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)، و اختلالات پانیک.
- ویژگی ها: معمولاً به خوبی تحمل می شود و عوارض جانبی نسبتاً کمی دارد.
3. سیتالوپرام (Citalopram)
- نام تجاری: سلکسا (Celexa)
- موارد مصرف: افسردگی و اختلالات اضطرابی.
- ویژگی ها: به عنوان یکی از داروهای نسبتاً ملایم SSRIs شناخته می شود.
4. اس سیتالوپرام (Escitalopram)
- نام تجاری: لکساپرو (Lexapro)
- موارد مصرف: افسردگی و اختلال اضطراب عمومی.
- ویژگی ها: ایزومر فعال سیتالوپرام، معمولاً عوارض جانبی کمتری دارد و ممکن است اثربخشی بیشتری داشته باشد.
5. پاروکستین (Paroxetine)
- نام تجاری: پاکسیل (Paxil)
- موارد مصرف: افسردگی، اختلالات اضطرابی، PTSD، و اختلالات پانیک.
- ویژگی ها: ممکن است عوارض جانبی بیشتری نسبت به دیگر SSRIs داشته باشد، اما برای برخی از بیماران بسیار موثر است.
6. فلووکسامین (Fluvoxamine)
- نام تجاری: لووکس (Luvox)
- موارد مصرف: اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) و اختلالات اضطرابی.
- ویژگی ها: به ویژه برای درمان OCD موثر است.
توصیه ها و نکات مهم
- تجویز روانپزشک: همواره باید این داروها تحت نظر پزشک تجویز و مصرف شوند، زیرا هر فرد به شکل متفاوتی به داروها واکنش نشان می دهد و پزشک می تواند مناسب ترین دارو و دوز را برای شما تعیین کند.
- عوارض جانبی: هر دارویی ممکن است عوارض جانبی داشته باشد. برخی از عوارض جانبی معمول SSRIs شامل تهوع، خواب آلودگی، بی خوابی، سرگیجه، و تغییرات وزن است.
- زمان تاثیر: معمولاً این داروها چند هفته زمان نیاز دارند تا تاثیر کامل خود را نشان دهند. بنابراین، صبر و پیگیری منظم با پزشک ضروری است.
- قطع مصرف: قطع ناگهانی این داروها می تواند منجر به علائم ترک شود، بنابراین هرگونه تغییر در دوز یا قطع دارو باید تحت نظر پزشک انجام شود.
در نهایت، انتخاب بهترین داروی ضدافسردگی وابسته به نیازهای خاص هر فرد و واکنش بدن او به دارو است. مشورت با یک متخصص اعصاب و روان می تواند به شما در یافتن مناسب ترین گزینه قرص سروتونین دار کمک کند.
نقش انتقال دهنده های عصبی در اختلالات روانی
نقش سروتونین در بیماری های روانی
- نقش: تنظیم خلق و خو، اشتها، خواب، و درد.
اختلالات مرتبط:
- افسردگی: کمبود سروتونین معمولاً با افسردگی مرتبط است. بسیاری از داروهای ضدافسردگی، مانند مهارکننده های بازجذب سروتونین (SSRIs)، با افزایش سطح سروتونین در مغز عمل می کنند.
- اضطراب: کمبود سروتونین می تواند به اختلالات اضطرابی منجر شود.
- اختلال وسواس فکری-عملی (OCD): عدم تعادل سروتونین نیز با OCD مرتبط است.
نقش دوپامین (Dopamine) در بیماری های روانی
- نقش: کنترل حرکت، انگیزه، لذت، و پاداش.
اختلالات مرتبط:
- اسکیزوفرنی: افزایش فعالیت دوپامین در مناطق خاصی از مغز با علائم روان پریشی مرتبط است.
- بیماری پارکینسون: کمبود دوپامین منجر به اختلالات حرکتی مانند پارکینسون می شود.
- افسردگی: سطح پایین دوپامین ممکن است با افسردگی و کاهش انگیزه مرتبط باشد.
- اعتیاد: دوپامین نقش مهمی در سیستم پاداش و اعتیاد به مواد مخدر دارد.
نقش نوراپی نفرین (Norepinephrine) در بیماری های روانی
- نقش: واکنش به استرس، تنظیم توجه و خواب.
اختلالات مرتبط:
- افسردگی: کمبود نوراپی نفرین می تواند منجر به افسردگی شود. برخی از داروهای ضدافسردگی با افزایش سطح نوراپی نفرین عمل می کنند.
- اختلال کم توجهی-بیش فعالی (ADHD): عدم تعادل نوراپی نفرین با ADHD مرتبط است.
- اضطراب: سطح بالا یا پایین نوراپی نفرین می تواند به اضطراب منجر شود.
نقش گابا (GABA) در بیماری های روانی
نقش: مهار فعالیت عصبی و ایجاد اثر آرام بخش.
اختلالات مرتبط:
- اضطراب: کمبود گابا می تواند باعث اضطراب و تنش عصبی شود. بسیاری از داروهای ضداضطراب مانند بنزودیازپین ها با افزایش فعالیت گابا عمل می کنند.
- صرع: کمبود گابا می تواند باعث تشنج و صرع شود.
- نقش گلوتامات (Glutamate) در بیماری های روانی
- نقش: تحریک فعالیت عصبی، حافظه و یادگیری.
اختلالات مرتبط دیگر:
- اسکیزوفرنی: عدم تعادل گلوتامات با اسکیزوفرنی مرتبط است.
- اختلالات خلقی: گلوتامات می تواند در اختلالات خلقی نقش داشته باشد.
- صرع: افزایش غیرطبیعی فعالیت گلوتامات می تواند به تشنج منجر شود.
نقش استیل کولین (Acetylcholine) در بیماری های روانی
- نقش: حافظه، یادگیری و کنترل حرکت های عضلانی.
اختلالات مرتبط:
- بیماری آلزایمر: کمبود استیل کولین با کاهش عملکرد حافظه و یادگیری مرتبط است.
- اختلالات حافظه: کاهش استیل کولین می تواند به اختلالات حافظه منجر شود.
- تاثیر اختلالات در سیستم عصبی
عوامل مختلفی از جمله ژنتیک، محیط، استرس، و عوارض جانبی داروها می توانند باعث عدم تعادل در انتقال دهنده های عصبی شوند. درمان های متداول شامل داروهای روان پزشکی مانند ضدافسردگی ها، ضداضطراب ها، و داروهای ضدروان پریشی است که با تنظیم سطح این انتقال دهنده ها در مغز عمل می کنند. درک نقش انتقال دهنده های عصبی در اختلالات روانی به پزشکان و محققان کمک می کند تا درمان های موثرتری را برای بیماران فراهم کنند و به بهبود کیفیت زندگی آنها کمک کنند.
علائم کمبود سروتونین
کمبود سروتونین در مغز می تواند به طیف وسیعی از علائم روانی و جسمی منجر شود. سروتونین یک انتقال دهنده عصبی مهم است که نقش کلیدی در تنظیم خلق و خو، خواب، اشتها و عملکردهای جسمی دیگر دارد. در ادامه به برخی از علائم رایج کمبود سروتونین اشاره می کنیم:
علائم روانی
افسردگی ناشی از کمبود سروتونین:
- احساس مداوم ناراحتی، بی ارزشی، یا ناامیدی.
- از دست دادن علاقه یا لذت در فعالیت هایی که قبلاً لذت بخش بودند.
- مشکلات تمرکز و تصمیم گیری.
اضطراب ناشی از کمبود سروتونین:
- نگرانی مفرط و مداوم.
- حملات پانیک ناشی از کمبود سروتونین.
- تحریک پذیری و عصبانیت.
اختلالات خواب ناشی از کمبود سروتونین:
- بی خوابی یا خواب بیش از حد.
- بیدار شدن های مکرر در طول شب.
- احساس خستگی حتی پس از خواب کامل.
وسواس فکری-عملی (OCD) ناشی از کمبود سروتونین:
- افکار مکرر و ناخواسته.
- رفتارهای تکراری برای کاهش اضطراب.
اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) ناشی از کمبود سروتونین:
- بازگشت مکرر به خاطرات تروماتیک.
- کابوس های شبانه و مشکلات خواب.
- علائم جسمی
تغییرات در اشتها ناشی از کمبود سروتونین:
- افزایش یا کاهش اشتها.
- ولع مصرف مواد غذایی خاص، به ویژه کربوهیدرات ها و شیرینی ها.
مشکلات گوارشی ناشی از کمبود سروتونین:
- سندرم روده تحریک پذیر (IBS).
- مشکلات هضم و درد معده.
سردرد ناشی از کمبود سروتونین:
خستگی و کاهش انرژی:
- احساس خستگی مداوم.
- کاهش انرژی و انگیزه برای انجام فعالیت ها.
مشکلات حافظه و تمرکز ناشی از کمبود سروتونین:
- فراموشی و مشکلات تمرکز.
- کاهش توانایی های شناختی.
- علائم اجتماعی
کناره گیری اجتماعی ناشی از کمبود سروتونین:
- دوری از فعالیت های اجتماعی و افراد.
- احساس بی میلی به برقراری ارتباط با دیگران.
کاهش علاقه به فعالیت های روزمره ناشی از کمبود سروتونین:
- کاهش انگیزه برای انجام کارهای روزمره و وظایف.
عوامل موثر بر کمبود سروتونین
- ژنتیک: برخی افراد ممکن است به دلیل عوامل ژنتیکی مستعد کمبود سروتونین باشند.
- استرس و تروما: استرس مزمن و تجربه های تروماتیک می تواند به کاهش سطح سروتونین منجر شود.
- تغذیه نامناسب: کمبود مواد مغذی مانند تریپتوفان (پیش ساز سروتونین) می تواند سطح سروتونین را کاهش دهد.
- عوامل محیطی: کمبود نور خورشید و فعالیت فیزیکی نیز می تواند بر سطح سروتونین تاثیر بگذارد.
راهکارهای افزایش سروتونین
- تغذیه مناسب: مصرف مواد غذایی غنی از تریپتوفان مانند بوقلمون، مرغ، تخم مرغ، پنیر، آجیل و دانه ها.
- ورزش منظم: ورزش منظم می تواند سطح سروتونین را افزایش دهد و خلق و خو را بهبود بخشد.
- قرار گرفتن در معرض نور خورشید: نور خورشید می تواند تولید سروتونین را تحریک کند.
- مدیتیشن و تکنیک های کاهش استرس: تمرین مدیتیشن، یوگا و تکنیک های آرام سازی می تواند به افزایش سطح سروتونین کمک کند.
- داروهای ضدافسردگی: در موارد شدید، پزشک ممکن است داروهای ضدافسردگی مانند SSRIs را تجویز کند که به افزایش سطح سروتونین کمک می کنند.
انواع مهارکننده های اختصاصی بازجذب سروتونین
از مهارکننده های اختصاصی بازجذب سروتونین میتوان برای درمان مشکلات مختلفی استفاده کرد. میزان دوز مصرفی آن باید به گونه ای باشد که در درمان موثر گردد در غیر اینصورت شاهد اثرات نامطلوب آن خواهید بود. مهارکننده های اختصاصی بازجذب سروتونین دارای انواع مختلفی می باشد که از مهمترین آنها میتوان موارد زیر را نام برد:
- سیتالوپرام (Celexa)
- اسیتالوپرام (Lexapro)
- فلوکستین (Prozac)
- فلووکسامین (Luvox, Luvox CR)
- سرترالین (زولوفت)
- ویلازودون (Viibryd)
سروتونین به عنوان یک ماده دارویی شیمیایی وظیفه این را دارد که پیام ها را بین سلول های عصبی منتقل کند. این ماده اغلب در دستگاه گوارش و عصبی بدن یافت می شود که از طریق مواد غذای مختلفی وارد بدن می شود. روش های مختلفی برای افزایش میزان آن در دست است. که از مهمترین آنها میتوان موارد زیر را نام برد:
- ورزش کردن
- آفتاب گرفتن
- داشتن رژیم غذایی سالم
- استفاده از تکنیک های آرام سازی
- مصرف ویتامین B
هر یک از این مواد می تواند به مقدار قابل ملاحظه ای در افزایش میزان سروتونین نقش موثری داشته باشد. کمبود این ماده در بدن می تواند به عنوان یکی از مهمترین علل ایجاد افسردگی و اضطراب در فرد در نظر گرفته شود. این ماده شیمیایی از یک آمینو اسید ساخته شده است که در غذاهایی مانند تخم مرغ، گوشت و پنیر یافت می شود. افت خلقی از جمله مهمترین علائم کاهش این ماده در بدن می باشد. مهارکننده های اختصاصی بازجذب سروتونین در زمانی که افسردگی عمده تشخیص داده شود می تواند تجویز گردد.
کاربرد مهارکننده های اختصاصی بازجذب سروتونین
کاربرد مهارکننده های اختصاصی بازجذب سروتونین چیست؟ همانطور که در بخش های قبلی اشاره شده این نوع از مهارکننده بیشتر به عنوان داروهای ضد افسردگی شناخته می شوند و به عنوان یک انتقال کننده عصبی، یکی از مهمترین مواد شیمیایی در بدن می باشد. از آن نه تنها برای درمان افسردگی بلکه برای درمان بسیاری از مشکلات نیز استفاده می شود که مهمترین آن شامل موارد زیر می باشد:
مهارکننده های اختصاصی بازجذب سروتونین در صورتی می تواد اثرات مطلوبی به همراه داشته باشد که به مقدار مشخص و به طور منظم مورد استفاده قرار گیرد در غیر این صورت نمیتوان از مزایای آن بهره مند شد. از مصرف و یا قطع خودسرانه این دارو به شدت پرهیز کنید زیرا در غیر این صورت گرفتار عواقب و خطرات زیاد آن خواهید بود. این نوع از داروها، جزو داروهای قوی به شمار می آیند و در به کارگیری آنها باید اصول کار در نظر گرفته شود. مهارکننده های اختصاصی بازجذب سروتونین در بین سایر داروهای ضد افسردگی به دلیل کارایی مطلوب و داشتن کمترین میزان عوارض توانست است جایگاه ویژه ای به دست آورد.
عوارض مهارکننده های اختصاصی بازجذب سروتونین
با همه مزایای که مهارکننده های اختصاصی بازجذب سروتونین دارند به کارگیری این نوع از داروها عاری از عیب نیستند. به ویژه اگر میزان دوز مطلوبی از آنها انتخاب شود می تواند خطرات جدی به همراه داشته باشد. از جمله مهمترین عوارض بکارگیری مهارکننده های اختصاصی بازجذب سروتونین شامل موارد زیر است:
- بی خوابی
- سردرد
- بثورات پوستی
- تاری دید
- خواب آلودگی
- خشکی دهان
- تحریک پذیری یا عصبی شدن
- احساس سرگیجه
- درد مفاصل یا عضلات
- دل پیچه، تهوع یا اسهال
- کاهش میل جنسی
- مشکل در نعوظ یا انزال
مهارکننده های اختصاصی بازجذب سروتونین اگر چه اعتیاد آور نمی باشند ولی اگر به طور ناگهانی مصرف آن قطع شود در این صورت می تواند باعث بروز اختلال هایی به صورت سندروم دارویی شود. در اثر قطع مصرف این دارو ممکن است به اختلال هایی از جمله موارد زیر گرفتار شوید:
علائمی که از قطع ناگهانی آن ناشی می شود شبیه علائم مربوط به ابتلا به آنفولانزا می باشد. به همین دلیل به هیچ وجه خود سر مصرف این دارو را قطع نکنید. پزشک مربوط معمولاً با کاهش میزان دوز مصرفی سعی می کند که اثرات مربوط را کاهش دهد.
تداخل دارویی مهارکننده های اختصاصی بازجذب سروتونین
مهارکننده های اختصاصی بازجذب سروتونین می تواند با برخی از داروها سبب ایجاد مشکلات خاصی باشند. تداخل دارویی در به مصرف آنها را جدی بگیرید. اگر داروهای دیگری را مصرف می کنید، حتماً به پزشک مربوط اطلاع دهید. این نوع از مهارکننده ها در کنار مهارکننده های مونوآمین اکسیداز می تواند سبب ایجاد سندرم سروتونین شود. مصرف همزمان این دارو با ترامادول می تواند سبب تشنج باشد. مسمومیت از جمله مهمترین اثرات نامطلوب مصرف مهارکننده های اختصاصی بازجذب سروتونین با داروهای دیگر از جمله متادون، ضد افسردگی های سه یا چندحلقه ای است.
اگر چه در برخی از مواقع روانپزشک ممکن است به منظور افزایش کارایی استفاده از این داروها برخی دیگر از قرص ها را در اولویت قرار می دهد. گفتنی است که در بین هزاران نوع داروهای ضد افسردگی، مهارکننده های اختصاصی بازجذب سروتونین دارای کمترین میزان عوارض است به همین دلیل با اطمینان خاطر بیشتر مد نظر قرار می گیرد.
اثر مواد مخدر بر مهارکننده های اختصاصی بازجذب سروتونین
برخی از مواد مخدر موجود می تواند اثر شادی آور کاذبی را در فرد ایجاد کند، این نوع از مواد با افزایش ناگهانی سروتونین موجود در مغز سبب ایجاد چنین حالت هایی می شود که از جمله مهمترین آنها میتوان به اکستازی اشاره کرد. مصرف مهارکننده های اختصاصی بازجذب سروتونین به همراه مواد مخدر یاد شده می تواند سبب ایجاد سندروم های خطرناک شده و حتی خطر مرگ را نیز به همراه داشته باشد.
داروهایی که برای درمان روح و روان فرد مورد استفاده قرار می گیرد. به طور جدی قوی هستند و تحت هیچ شرایط مشابه داروهای تجویز شده برای سلامت جسمی فرد نمی باشد به همین دلیل اگر به صورت منظم استفاده نشوند و یا اینکه به صورت ناگهانی قطع شود، می تواند خطرات جدی به همراه داشته باشد. به همین دلیل تاکید می شود حتماً زیر نظر پزشک مصرف آنها هدف قرار گیرد. در برخی از مواقع پزشک آزمایش خون دریافت می کند تا میزان دوز مصرفی را مشخص کند.
مهارکننده های اختصاصی بازجذب سروتونین SSRI در تنظیم خلق و خوی انسان میتواند اثرات مطلوبی داشته باشد، به منظور درمان افسردگی و اضطراب به کارگیری داروهای مختلف یکی از مهمترین روش های درمان می باشد و برای این منظور نیز داروهای مختلفی در دست است، روانپزشک مربوط میتواند به راحتی با انجام آزمایش های مختلف تشخیص دهد که کدام یک از آنها می تواند گزینه مناسبی برای درمان بیمار باشد.
باید و نبایدهایی در مورد مهارکننده های اختصاصی بازجذب سروتونین
آیا مهارکننده های اختصاصی بازجذب سروتونین علاوه بر سلامت روان در سلامت جسمی فرد نیز می تواند اثربخش باشد؟
بله. این نوع از مهارکننده ها نقش بسیار مهمی در سلامت جسمانی فرد دارند، به عنوان مثال از کارایی آن میتوان در درمان بیماری های مربوط به حرکات روده ای و سلامت رشد استخوان ها استفاده کرد. در برخی از مواقع نیز سکس تراپیست می تواند به منظور از بین بردن اختلال های عملکرد جنسی تجویز این نوع از داروها را در اولویت قرار دهد.
آیا کمبود مهارکننده های اختصاصی بازجذب سروتونین می تواند سبب کاهش میل جنسی باشد؟
بله. کاهش این ماده در بدن می تواند به مقدار قابل ملاحظه ای میل فرد به مسائل جنسی را کاهش دهد. البته در برخی از مواقع از جمله مصرف نامنظم مهارکننده، کاهش میل جنسی میتواند به عنوان عوارض آن در نظر گرفته شود.
مهارکننده های اختصاصی بازجذب سروتونین چه کمکی به روحیه ما می کند؟
در صورتی که بدن دارای سروتونین کافی باشد در این حالت حس نشاط و شادی در بدن او بیشتر خواهد بود. وجود آب به مقدار کافی سبب می شود، فرد استرس کمتری را تجربه کند و به طور کلی از نظر خلق وضعیت بهتری داشته باشد. مصرف این دارو می تواند در بهبود شدن خلق و خوی فرد بسیار موثر باشد.