روان رنجوری یا روان رنجورخویی (Neuroticism) یک ویژگی شخصیتی است که موجب می شود افراد مستعد استرس و اضطراب باشند. افراد روان رنجور اغلب به شدت خودانتقادگر، شکاک و نگران هستند و رفتار آنها میتواند به طور قابل توجهی بر روابط و رفاه آنها تاثیر بگذارد. درمان می تواند به شخصیت های روان رنجور کمک کند تا ویژگی های شخصیتی مربوط به روان رنجوری را بهبود بخشند و زندگی شادتری داشته باشند.
شخصیت روان رنجوری چیست؟
روان رنجورخویی یک ویژگی شخصیتی است که حساسیت به استرس و احساسات منفی مانند ترس، خشم و غم را توصیف می کند. روان رنجورخویی بالا موجب افزایش احتمال ابتلا به اختلالات اضطرابی و افسردگی میشود. افرادی که روان رنجورخویی بالایی دارند، توانایی تنظیم هیجان ضعیفی دارند. بر اساس یکمطالعه، عوامل خطر روان رنجورخویی عبارتند از: تنها زندگی کردن، بیکاری، میزان تحصیلات پایین و افزایش سن. زنان معمولا بیشتر روان رنجورخویی را تجربه می کنند و ممکن است در اثر عوامل استرس زا مانند مادر شدن تشدید شود.
پیشنهاد میکنیم انجام دهید: تست آنلاین نظر دیگران در مورد شما
روان رنجوری و مدل پنج عاملی شخصیت
مدل پنج عاملی شخصیت (Big 5) روان رنجوری، توافق پذیری، وظیفه شناسی، برون گرایی و گشودگی به تجربه را می سنجد. رفتارهای خاص، مانند نشخوار فکری مداوم یا کمال گرایی، ممکن است با تیپ شخصیتی روان رنجوری بالاتر همراه باشد. در مقابل افرادی که انعطاف پذیرتر هستند، احتمالا روان رنجورخویی کمتری از خود نشان می دهند. دیگر ویژگیهای بزرگ شخصیتی باقی مانده عبارتند از:
- برون گرایی: افراد برونگرا اجتماعی هستند.
- توافق پذیری: افرادی که همدل، دلسوز و همراه هستند.
- وظیفه شناسی: وظیفه شناسی، افراد دقیق، محتاط و آماده را توصیف می کند.
- گشودگی به تجربه: افرادی که نسبت به تجربه گشودگی، ذهنی باز، کنجکاو، خلاق و تخیلی دارند.
شخصیت های روان رنجور چه ویژگی هایی دارند؟
افراد روان رنجور اغلب مهارت های مقابله با استرس قوی ندارند و به همین علت احساسات را به شدت بیشتری تجربه می کنند. این ویژگی میتواند موجب شود افراد روان رنجور به موقعیت های چالش برانگیز واکنشی مخرب، ناکارآمد و تکانشی نشان دهند. ویژگی ها و نشانه های روان رنجوری ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- ادراک منفی اغراق آمیز: افراد روان رنجور اغلب تمایل دارند تا احساسات مثبت را کم اهمیت یا گذرا جلوه بدهند. به عنوان مثال، ممکن است شخصی در موقعیتی شادی را نادیده بگیرد و در جنبه های منفی آن اغراق کند.
- درونی سازی: افراد روان رنجور، اغلب استرس یا موقعیت های منفی را درونی می کنند. این بدان معناست که آنها ممکن است خود را مقصر بدانند و به همین علت خود را سرزنش یا انتقاد کنند، بر نقاط ضعف خود متمرکز شوند، یا درگیر خودارزیابی منفی شوند که منجر به احساس شرم، گناه یا درماندگی شود.
- نشخوار فکری: افرادی که روان رنجوری بالایی دارند، احساسات و افکار منفی را نشخوار می کنند. این نشخوار افراطی بر افکار منفی، نگران، خشمگین یا ناراحت کننده باعث می شود آنها این احساسات را شدیدتر و مکرر احساس کنند.
- واکنش بی نتیجه: بسیاری از افراد روان رنجور درهنگام موقعیت های استرس زا انتخاب هایی را انجام می دهند که باعث تسکین کوتاه مدت می شود. اما ممکن است این تصمیمات در نهایت منجر به پیامدهای منفی در طولانی مدت شود. به عنوان مثال ممکن است در مواجهه با یک مشکل، از آن رویارویی با آن اجتناب کنند و یا برای تسکین عاطفی به سمت رفتارهای مخرب مانند مواد مخدر یا الکل روی بیاورند.
چگونه روان رنجوری بر روابط تاثیر می گذارد؟
روان رنجوری می تواند ایجاد روابط نزدیک، قابل اعتماد و سالم با دیگران را دشوار کند. این به علت آن است که یک سوگیری منفی می تواند بر نحوه درک آنها از شریک زندگی و رابطه خود تاثیر بگذارد. به عبارتی دیگر، آنها ممکن است مشکلات جزئی را به گونه ای اغراق کنند که باعث ایجاد مشکلات بزرگ شود.
- به راحتی عصبانی شدن: افراد روان رنجور معمولا مشکلاتی با تنظیم هیجان دارند. از آنجایی که این افراد نسبت به محرک های منفی حساس تر هستند، راحتتر از دیگران عصبانی و خشمگین می شوند. آنها ممکن است تحمل کمتری برای مشکلات جزئی داشته باشند.
- غیر قابل اعتماد بودن: افراد روان رنجور ممکن است برای خودی نشان دادن در مقابل دیگران تلاش کنند. اگرچه این افراد ممکن است قصد غیرقابل اعتماد بودن را نداشته باشند، اما تکیه بر فردی که به لحاظ هیجانی می تواند ناپایدار عمل کند، کمی دشوار است. برای مثال، فردی که دچار روان رنجوری شدید است ممکن است در آخرین لحظه برنامه های خود را لغو کند یا پروژه ها را به موقع انجام ندهد.
- احساس گناه: افرادی که دارای سطوح بالایی از روان رنجوری هستند، معمولا وقتی رفتارهایشان باعث آسیب می شود احساس گناه یا شرم می کنند. زمانی که چیزی در محیط موجب ایجاد احساس گناه شود، افراد روان رنجور این احساس را شدیدتر از دیگران تجربه خواهند کرد.
- مهارت های فرزندپروری ضعیف: والدینی که مستعد روان رنجورخویی هستند از نظر هیجانی بی ثبات هستند. از آنجایی که کودکان به صبر و مربیگری زیادی نیاز دارند، مراقبان روان رنجور ممکن است برای مقابله با کودکان خود از سهل انگاری یا کنترل بیشتر از حد استفاده کنند.
روان رنجوری چه عوارضی دارد؟
طبیعتا نحوه واکنش ناکارآمد مشکلات و عوارضی را به همراه خواهد داشت. بدون ابزاری برای تنظیم هیجانات، شخصیت های روان رنجور اغلب به احساسات منفی و فرآیندهای فکری باز می گردند. افراد بسیار روان رنجور بیشتر در معرض خطر اختلالات خلقی، سو مصرف مواد و رضایت ضعیف از زندگی هستند. دیگر عوارض احتمالی روان رنجوری عبارتند از:
- رضایت کم از رابطه
- مشکلات قلبی و کاهش ایمنی
- اختلالات اضطرابی
- اختلالات خلقی
- اختلال وسواس اجباری (OCD)
- اختلال مصرف مواد
- اختلالات اشتها
- روان گسیختگی
- برخی اختلالات شخصیتی
- عملکرد کاری ضعیف
- رضایت کمتر از زندگی
- کاهش میزان رضایت زناشویی و رابطه
آیا روان رنجوری می تواند یک ویژگی شخصیتی خوب باشد؟
مردم اغلب از هیجاناتی مانند ترس، خشم و غم اجتناب می کنند. اما این هیجانات بد نیستند! در حقیقت این هیجانات می تواند موجب شود فرد اطلاعاتی درمورد آنچه که می خواهد، نیاز دارد و به آن اهمیت می دهد، ارائه دهد. در صورتی که یک فرد روان رنجور خودآگاهی بیشتری کسب کند و هیجانات خود را به طوری کارآمد تقویت کند، این امکان را خواهند داشت که تصمیماتی را بگیرند کهاز اولویت ها و ارزش های خود محافظت کند. بنابراین می توان گفت روان رنجوری بالا می تواند به رفاه آسیب برساند، اما سطوح سالم روان رنجوری فرصت هایی برای درون نگری فراهم می کند.
چگونه با روان رنجوری مقابله کنیم؟
ایجاد مکانیسم هایی برای مقابله با هیجانات می تواند دشوار باشد. اما تغییر این رویکرد، می تواند تا حدود زیادی کیفیت زندگی فرد را بهبود ببخشد.
- افکار خود را به چالش بکشید: خود را به چالش بکشید تا در مورد زندگی و شرایط خود متفاوت فکر کنید. ارزیابی هایی انجام دهید تا با هیجانات منفی شما مقابله کنند. برای مثال، جنبه های مثبتی را که ممکن است هنگام مبارزه با استرس نادیده گرفته اید، شناسایی کنید.
- به زمان حال فکر کنید: می توانید با تمرکز بر احساسات بدنی خود، مانند تنفس یا حواس پنج گانه، یک روال ذهن آگاهی را شروع کنید. به چیزهایی که می توانید ببینید، لمس یا بو کنید، توجه کنید. این تمرین ها به شما کمک می کنند تا احساسات منفی را بدون دل مشغولی به آن ها متوجه و مشاهده کنید.
- روی مشکل تمرکز کنید نه احساسات: زمانی که استرس ذهن شما را فرا می گیرد، علت استرس خود را شناسایی کنید. در نظر بگیرید که کدام اقدامات و پاسخ ها به مشکل ریشه ای می پردازند تا مراحل اقدام بعدی را مشخص کنید.
- ارتباطات خود را گسترش دهید: افراد روان رنجور در ایجاد و حفظ روابط نزدیک با مشکل مواجه می شوند. داشتن یک زندگی شاد، رضایت بخش و از نظر هیجانی متعادل، بدون ارتباطات اجتماعی سالم غیرممکن است.
- موقعیت های برانگیزاننده را شناسایی و مدیریت استرس را تمرین کنید: دانستن اینکه چه موقعیت یا افرادی می توانند موجب خشم یا استرس شما شوند، می تواند به شما در شناسایی راه های بهتر برای مقابله کمک کند. همچنین تمرین مدیریت استرس در استفاده از راه های موثر و سالم برای مقابله با موقعیتی که نمی توانید از آن اجتناب کنید، مفید است.
منابع: choosingtherapy.com