سنجش و تقویت هوش هیجانی در کودکان از جمله توانایی های اکتسابی محسوب می شود که میتوان آن را به کودکان آموزش داد. در این مقاله سعی بر آن است که والدین را با مفاهیم، راههای سنجش و تقویت هوش هیجانی آشنا کنیم. 6 مولفه هوش هیجانی چیست؟ در انتهای مقاله به ای 6 مولفه پرداخته ایم. پیش از آن؛ در پژوهش های انجام شده در مورد هوش هیجانی در کودکان نشان داده که هوش هیجانی عامل موثر و تعیین کننده ای در کیفیت زندگی واقعی مانند موفقیت در مدرسه و تحصیل، موفقیت در شغل و روابط بین فردی می باشد.
بسیاری از والدین، دانشمندان و پژوهشگران در سراسر دنیا با افزایش مشکلات رفتاری و هیجانی از اعتماد به نفس پایین تا اضطراب و افسردگی کودکان و نوجوانان آموزش مهارت های لازم در زمینه هوش هیجانی را به آنها ضروری می دانند. این مهارت منجر به افزایش انطباق و احتمال بیشتر موفقیت حتی در موقعیت های با عوامل خطر آفرین جدی خواهد شد.
پژوهش ها نشان داده که هوش هیجانی بیشتر از هوشبهر، پیشگویی کننده موفقیت فرد در زندگی است. افرادی که دارای کفایت هیجانی بالا هستند، مهارت های اجتماعی بهتر، روابط دراز مدت پایاتر و توانایی بیشتری برای حل تعارضات دارند. اگر چه انسان ها به دلیل سرشت و ژنتیک در تنظیم و ابراز هیجانات متفاوت هستند اما یادگیری می تواند موجب افزایش توانایی ها و مهارت افراد در هر سطحی که هستند، شود.
تقویت هوش هیجانی در کودکان باعث بالارفتن توانایی بیشتری برای تمرکز بر مشکل و استفاده از مهارت های حل مساله می شود. همچنین هوش هیجانی در کودکان موجب افزایش توانایی های شناختی آنان خواهد شد. بطور کلی میتوان گفت هوش هیجانی در کودکان مجموعه ای از قابلیت ها، توانایی ها و مهارت ها است که فرد را برای سازگاری با محیط و کسب موفقیت در زندگی آماده می سازد. هوش هیجانی در کودکان نوعی ظرفیت ادراک، بیان، فهم، کاربرد و مدیریت هیجان های خود و دیگران نیز است.
چگونه هوش هیجانی را در کودکان تقویت کنیم؟
اولین بخش هوش هیجانی آگاهی و درک احساسات است. قبل از اینکه بتوانیم احساسات خود را کنترل و ابراز کنیم، باید درک کنیم و بپذیریم. این آگاهی و درک احساسات برای پرورش هوش هیجانی کودکان نیز اهمیت دارد. کودکان باید بتوانند احساسات خودشان را به درستی بیان کنند و بدانند که چگونه باید با آن احساسات رفتار کنند. به همین منظور شما نیز باید احساسات کودکتان را جدی بگیرید و آن ها را مهم بدانید. خشم، ناراحتی، شادی یا خوشحالی، همه و همه باید توسط والدین جدی گرفته شوند. به حرف های آن ها گوش دهید و مهارت حل مسئله را به آن ها آموزش دهید تا خودشان تلاش کنند مشکلاتشان را حل کنند.
6 مولفه هوش هیجانی در کودکان
- ارزیابی هیجانات خود
- شناخت فرد از هیجانات دیگران
- ابراز هیجان
- تنظیم هیجانات
- سودمندی هیجانات در حل مساله
- تنظیم هیجانی دیگران
پرسشنامه هایی برای سنجش این نوع هوش وجود دارد که باید توسط روانشناس تحلیل و نمره گذاری شود؛ از جمله پرسشنامه Schutt. اما والدین و معلمان اگر به شناخت مؤلفه های هوش هیجانی در کودکان تسلط داشته باشند. والدین با مشاهده رفتار کودک می توانند متوجه شوند که در کدام بخش از مؤلفه ها، کودک ضعف یا توانایی دارد.
- اینکه آیا کودک وقتی در موقعیتی دچار هیجانی می شود متوجه نوع آن هست و می فهمد که چرا مثلاً در حالت عصبانیت به سر می برد؟
- آیا کودک می تواند تشخیص دهد که طرف مقابلش دچار چه نوع هیجانی است؟
- آیا می تواند در مواقع لازم هیجانات مناسب را نشان دهد؟
- آیا می تواند شدت بروز هیجاناتش را کنترل کند؟
- آیا توانایی این را دارد که از هیجان خود در جهت حل مساله پیش آمده استفاده کند؟
- آیا می تواند به دیگران کمک کند که هیجانات خود را کنترل کنند؟
پیشنهاد می کنیم انجام دهید: سنجش آنلاین هوش هیجانی کودک
شاید بهترین خصیصه و ویژگی هوش هیجانی این باشد که مهارتی است بسیار انعطاف پذیر. صرف نظر از این که کودک در آزمون های EQ (هوش هیجانی) بالا، پایین یا متوسط ارزیابی شده باشد، می توان با تلاش و تمرین آن را بهتر کرد و بهبود بخشید.
مهارت های هوش هیجانی
مهارت های هوش هیجانی با رشد سنی و تغییر موقعیت کودک تغییر می کنند. بر خلاف IQ و شخصیت که ثابت هستند، EQ مهارتی انعطاف پذیر است که می شود آن را بهبود بخشید. بنابراین فارغ از این مساله که کودک شما از چه نمره هوشبهری برخوردار است، می توانید موفقیت او را در جامعه با بالابردن هوش هیجانی تضمین کنید.
بعضی آموزش ها که برای بالا بردن هوش هیجانی کودک مفیدند
1. تلاش کنید کودک حالت های هیجانی انسان را بشناسد
غم، شادی، عصبانیت، ترس، حسادت، هیجان زدگی و آرامش. تصویری از یک سر بدون چشم و ابرو و دماغ و دهن بکشید و کاغذ را در اختیار کودک قرار دهید. موقعیتی را بازسازی کنید و اجازه دهید کودک هیجان مناسب در آن موقعیت را تشخیص دهد. مثلاً: این آدم در مدرسه نمره خوب گرفته و تشویق شده فکر می کنی چه احساسی داره؟ وقتی کودک احساس خوشحالی را تشخیص داد از او بخواهید اجزای صورت را متناسب با هیجان ترسیم کند و در همان حین از او بخواهید حالت خوشحالی را با اجزای صورت خود نیز نشان دهد.
2. جملات ناتمام بسازید و از کودک بخواهید آنرا کامل کند
مثلاً من خیلی...................... شدم وقتی که دوستانم مرا در بازی فوتبال بازی دادند. در مورد هیجانات و نحوه بروز آن ها در حین تمرینات مفصل صحبت کنید.
3. خود کنترلی و کنترل خشم در برابر دیگران را به کودک آموزش دهید
با بازی و نمایش موقعیت هایی را خلق کنید و از کودک نوع درست برخورد را بپرسید و از جمله بهتر میشد اگر... استفاده کنید. مثلاً زنگ تفریح است و یکی از همکلاسی هایت در حال دویدن، غیر عمدی به تو برخورد می کند، به اون چی میگی؟ اگر کودک خشونت را انتخاب کرد به او می گوییم بهتر می شد اگر او معذرت خواهی می کرد و تو می پذیرفتی!
4. مقابله با خشم دیگران را به کودک آموزش دهید
داستانی مرتبط با موضوع را برای کودک تعریف کنید و بعد از آن سوال هایی را مطرح کنید. هدف از طرح داستان این است که کودک بتواند رفتار عمدی و غیرعمدی را ارزیابی کند و درک دیگران هنگام خشمگین شدن را بیاموزد.
5. موقعیت های برد-برد را برای کودک توصیف کنید
این مساله را روشن کنید که با بروز به موقع احساسات و استفاده از هیجانات مناسب می شود در موقعیت های مختلف هر دو طرف برنده باشند و نیازی نیست که حتماً یک بازنده داشته باشیم. مثلاً اگر دو کودک می خواهند دو کانال تلویزیونی مختلف را تماشا کنند به جای دعوا کردن می توانند به توافق برسند که مدت زمان مشخصی کنترل تلویزیون در دست هرکدام باشد.
این تمرینات می تواند در کنار برنامه های روزانه برای کودک انجام شود و با تکرار این قبیل فعالیت ها میتوان به ارتقای هوش هیجانی کودک یاری رساند. با مهارت آموزی و بالا رفتن هوش هیجانی کودک روابط بهتری با همسالان در مدرسه خواهد داشت، می تواند خواسته هایش را از معلم به راحتی بیان کند، با والدین روابط سالم خواهد داشت و ضرورتی برای پنهان کردن هیجانات خود نمی بیند و در حالی که به راحتی می تواند از حقوق خود دفاع کند از جدل بی موقع با دیگران می پرهیزد.
نتیجه
هوش هیجانی در کودکان با آموزش مهارت های اجتماعی قابل ارتقا است و میتوان با آموزش آن از بسیاری از مسایل و معضلات دوران نوجوانی و بزرگسالی جلوگیری کرد.
