متخصص زوج درمانی، مشاور روانشناسی است که با گرایش زوج درمانی و خانواده درمانی مشغول به فعالیت است. اما سوال اینجاست که چگونه میشود زوجها و روابط بین فردیشان را درمان کرد؟ هنگامی که زوجها در زندگی مشترکشان با مشکلاتی مواجه میشوند که مشمول زمان شده و نمیتوانند آنها را حل کنند، اینجاست که زوج درمانی فوق العاده عمل میکند.
زوج درمانی برای چه مشکلات و موقعیت هایی مناسب است؟
- برای مشاوره پیش از ازدواج
- سکس تراپی و ارتقاء ارتباط جنسی
- برای رابطه های دوستی طولانی که به ازدواج نرسیده است
- پس از ازدواج و مشکلات پیرامون
- مشکلات جنسی به وجود آمده پس از ازدواج
- نارضایتی از اندام همسر
- نارضایتی از وضعیت اقتصادی
- نارضایتی از وضعیت جنسی
- مشکلات فرازناشویی
- خیانت همسر
- دخالت های خانواده همسر
- تکراری شدن زندگی
- سردی زندگی پس از ازدواج
- مشکل بچه دار نشدن و راهکارهای آن
- مشکل خساست همسر
- مشکلات خلقی و گزارش آن توسط زوج سالم به متخصص زوج درمانی
در گذشته، همسران زمانی که با یکدیگر مشکلاتی داشتند، با عذرخواهی و نادیده گرفتن، معمولاً مسئله را تا مدتی حل میکردند. ولی پس از آن، مجددا مسائل از جایی دیگر و بنحوی دیگر آشکار میشد. تا جایی که دیگر یکی از دو نفر خسته میشدند و تسلیم میشدند. در حال حاضر زوجها ترجیح میدهند مشکلات خانوادگیشان را با یک روانشناس زوج درمانی باتجربه مطرح کنند. امروزه روابط زناشویی تغییری اساسی پیدا کرده است. رازداری وجه اصلی روابط بین فردی زوجها شده و افراد دیگر مایل نیستند مسائلشان را با اقوام و فامیل مطرح کنند. آنها فکر میکنند هر فردی به اندازه خود درگیر مسائل و مشکلات زندگیش است؛ بنابراین دیگر نمیخواهند دیگران را درگیر مشکلات خود کنند.
هر موضوعی در دنیای امروز، متخصص مربوط به آن موضوع را میطلبد. همانطور که افراد برای رژیم های لاغری، به متخصص تغذیه و همچنین برای سلامت پوست و زیباییشان به متخصص پوست مراجعه میکنند، باید برای سلامت روابط و همچنین سلامت و بهبود روان خودشان نیز به متخصص های مربوطه (روانشناسان و زوج درمانگرها) مراجعه کنند. اکنون دیگر زمانی نیست که همچون گذشته، کسی از رفتن نزد متخصص زوج درمانی یا مشاور خانواده و مطرح کردن مسائل و مشکلاتش ترسی داشته باشد. عمده دلیل این موضوع، تغییر در سطح فرهنگی اجتماع است که باعث نمود تفکرات جدید میشود.
مطرح کردن مسائل با متخصص زوج درمانگر
اگر بخواهیم بدانیم زوجها در چه زمینه هایی میتوانند مسائلشان را با متخصص زوج درمانی مطرح کنند، باید به مرور موارد زیر بپردازیم.
- مسائل خانوادگی بین زوجها و درگیریهای لفظی
- پرخاشگری بین زوجین و ناسازگاری هر دو نفر یا یکی از آنها
- عدم صمیمیت و ناتوانی در ایجاد رابطه مؤثر و محبت آمیز
- مشکلات و معضلات قدیمی بین زوج که تا امروز ادامه دارد و غیر قابل حل به نظر می آید
- مشکلات بین خانواده های زوج
- خیانت و دروغگویی بین زوج
- عدم صداقت و ناتوانی در بهبود روابط
- عدم همدلی بین زوج
- عدم رازداری بین زوج
- عدم ادامه رابطه و رسیدن به بن بست عاطفی
- مشکلات جنسی مانند زودانزالی یا واژینیسموس و اختلال نعوظ
یکی از نکات مهم در روابط زوجها، توجه به حرفهای افراد غیرمتخصص است. این افراد که اصولاً فامیل های درجه دوم و یا دوستانی هستند که در روابط دیگران نظر میدهند، معتقدند زوجها اگر فرزندی به دنیا بیاورند، مسائل و مشکلاتشان حل میشود. همه چیز رنگ و بوی خوشبختی میگیرد و همچنین خیانتها، دروغها، دعوا و بحثهای طولانی رو به اتمام میرود. از آنجایی که این دست از افراد فامیل مهارت لازم را در توصیه های زوج درمانی ندارند، فقط و فقط باعث میشوند که یک رابطه دچار تنش دو نفره، به یک رابطه پر تنش سه نفره تبدیل شود و کودک درمانده و مستاصل، در این بین دلیل جدیدی برای بحثها و مشکلات بین والدین خود باشد.
از این رو تأکید میشود، اگر زن و مردی احساس ناامیدی در رابطه پیدا کردند و در این ورطه قرار گرفتند که با یکدیگر شاد نیستند، باید مطمئن باشند با حضور فرزند نیز، شاد نخواهند شد و مشکلاتشان پس از گذشت زمان مجدداً بروز پیدا میکند و دامنگیر میشود. بهترین زوج درمانگرها که تجربه زوج درمانی طولانی مدت دارند، تأکید به روابطی ندارند که مدام در بحث و مشاجره و یا در سکوتهای خفقان آور و طولانی هستند. آنها توصیه میکنند که از فرزندآوری تا زمانی که روابطشان سر و شکل مناسبی پیدا نکند، صرف نظر کنند تا بتوانند با یکدیگر صمیمی، مهربان و رازدار باشند و بدون دروغ، خیانت و با همدلی در کنار یکدیگر وقت بگذرانند.
آسیب کودکان در خانواده های مشکل دار
کودکانی که در خانواده های پر از بحث و مشاجره حضور پیدا میکنند، در معرض آسیبهای جدی روحی و روانی قرار میگیرند. همان کودکان به شخصه میتوانند به نوعی آسیب اجتماعی محسوب شوند. بنابراین توصیه متخصصان زوج درمانگر، توجه به رفع مشکلات بین فردی زوجها است. زوجین میتوانند با مراجعه به مشاورین متخصص زوج درمانگر و مطرح کردن مسائلشان، از درگیری های دو نفره، بحث های طولانی و مشاجره ها پرهیز کنند و با بیان مشکلاتشان نزد متخصص زوج درمانگر، بدون دلخوری و بحثهای طولانی، به دنبال راه درمان باشند.
حل اختلاف با حرف زدن
شاید هر زوجی احساس کند که با حرف زدن میتوان مشکلات را حل کرد. اما اگر حل مشکلات زوجها به این راحتی و تنها با حرف زدن و بدون هیچ تغییری در بینش، روش و افکار طرفین بود، هیچ زوجی پس از سالها، احساس نیاز به این که باید با متخصص زوج درمانگر گفتگو کند، پیدا نمیکرد. در واقع زمانی که صحبت از متخصص میشود، بدان معنی است که فردی که این عنوان را یدک میکشد، قطعاً راهکار و روشهایی را پیشنهاد میکند که زوجها پیش از این امتحان نکرده اند. قطعاً تحت نظر یک متخصص زوج درمانگر میشود روشهای جدید و تغییر نگرش را امتحان کرد. مهمترین اقدامی که متخصصین زوج درمانگر ارائه میدهند، تلاش برای برقراری رابطه دو نفره صحیح، ایجاد انگیزه بین زوجها، محبت و علاقه است.
زوجهایی که پس از سالها در ایجاد این روابط ناتوان هستند و یا روابط این چنینی را مابین خود از دست داده اند، میتوانند به یک زوج درمانگر بامهارت و زبده اطمینان کنند. آنها میتوانند با بیان مشکلاتشان، حتی کوچکترین مسائل و یا مسائل جنسی و هر آنچه که برای بیان آن شرم دارند، برای درمان رابطه و بهبود رابطه شان کمک بخواهند.
کارایی زوج درمانگرها
زوج درمانگرها، توانایی بهبود روابط را دارند. زیرا رابطه های سالم نیازمند ابزارهایی هستند که یک زوج درمانگر میتواند با ایجاد آنها که همان انگیزه، محبت، رازداری، دوری از دروغ و خیانت است، روابط زوجها را سر و سامان بخشد. اما همانطور که در هر درمانی همیشه سخن از خواست قلبی هر فردی به عنوان مراجعه کننده برای درمان است، افراد نیز باید بخواهند که رابطه شان رو به بهبودی رود و برای این خواست با تمام نیرو تلاش کنند.
لازم است بدانیم هیچ درمانی بدون تلاش و خواست مراجع کننده مؤثر واقع نمیشود. اما در زوج درمانی، جایی از امیدواری وجود دارد که اگر حتی یکی از طرفین برای درمان اقدام کند، امکان تغییر در روابط و بهبود روابط نیز میباشد. زیرا اگر در یک رابطه دو نفره هر کسی پرخاشگر و عصبانی عمل کند، زندگی میدان جنگی میشود که دستاوردی از آن حاصل نمیشود. اما در این بین اگر یک نفر هم تلاش خود را برای بهبود رابطه و سلامت رابطه انجام بدهد، ممکن است رابطه تا حد بسیار زیادی حفظ شود و آرامشی نسبی را تجربه کند. تمام این اهداف به وسیله یک متخصص زوج درمانگر با مهارت، امکان پذیر است. زوج ها میتوانند با مراجعه به متخصصین زوج درمانگر بهبود رابطه شان را دنبال کنند.
انواع تکنیک های زوج درمانی
1. درمان فردی
در درمان فردی، طرفین ازدواج با یک درمانگر ولی بصورت جداگانه مشاوره میشوند. که الزاماً جلساتشان با هم ارتباطی هم ندارد. حتی ممکن است جلسات افراد با دو درمانگر جداگانه باشد که حتی همدیگر را نیز نمی شناسند.
2. زوج درمانی فردی
در زوج درمانی فردی، هر یک از طرفین ازدواج درمان میشوند؛ یا هم زمان و با یک درمانگر، یا به شکل هم کوشا (collaborative). یعنی هر کدام با روانشناسی جدا جلسات مشاوره را برگزار میکنند.
3. درمان مشترک
درمان مشترک رایج ترین شیوه روانشناسی زوج درمانی است که یک درمانگر طرفین را بصورت همزمان مشاوره میدهد. حال نکته اینجاست اگر درمانگر ها از دو جنس باشند و بصورت همزمان درمان را پیش ببرند هیچ کدام از زوج ها فکر نمیکنند توسط دو جنس بصورت همزمان در اتاق مشاوره گیر افتاده اند. ولی معمولا یک زوج درمانگر حرفه ای تفاوتی را در نگاه جنسیتی خود در نظر نمیگیرد.
4. درمان چهار نفره
در این درمان هر یک از طرفین را درمانگر متفاوتی می بیند، ولی در آن جلسات منظمی هم وجود دارد که هر چهار نفر شرکت میکنند. گونه ای از این روش مدل میز گردی است که ویلیام مسترز و ویرجینیا جانسون از این روش در جهت تسریع کار خود استفاده می کردند.
5. روان درمانی گروهی
در گروه درمانی همزمان، به انواع و اقسام پویایی های گروهی مجال داده میشود. گروه معمولاً از 3 یا 4 زوج تشکیل میشود. زوج ها با یکدیگر همانندسازی میکنند و متوجه میشوند که دیگران هم مشکلات آنها را دارند. همچنین تمام افراد از رفتار خود پسخوراند میگیرند که میتواند در ادامه زندگی برای آنها مفید باشد. با صبر و بدست آوردن مهارت های ارتباطی بسیاری از مشکلات زناشویی حتی پیش از طلاق حل شده است.
اثرگذاری زوج درمانی
زوج درمانی میتواند بر رضایت طرفین از رابطه، احساس صمیمیت، بخشش، بیان احساسات و حل مشکلات تاثیر مثبت گذارد. پژوهشها نشان میدهند، درمان مبتنی بر هیجانات (EFT) تاثیرات به سزایی در حل مشکلات بین زوجها دارد. همچنین زوج هایی که بین 8 تا 12 جلسه از این نوع درمان را دریافت کرده اند تا حد زیادی از بهبود روابطشان و ماندگاری تاثیرات این نوع درمان تا دو سال خبر میدهند.