کودک در زندگی خود با مسائل متعددی روبرو خواهد شد افرادی که تسلط بیشتری نسبت به راه های حل مسئله دارند در زندگی استرس کمتری متحمل میشوند. لذا مقاله حاضر در جهت آشنایی والدین با مهارت حل مسئله، فواید و راه های ارتقای آن در کودک بصورت نوشتار درآمده است.
تعریف مهارت حل مسئله
حل مسئله همان طور که از نامش مشخص است راه های موجود جهت حل نمودن مسائل پیرامون ما در زندگی است.
فواید مهارت حل مسئله در کودک
والدین با آموزش و تمرین این مهارت در کودک، وی را قادر خواهند ساخت با کمک این مهارت، مسائل حل نشده ای زندگی خود را که موجب استرس ذهنی و نیز آثار سوء بر جسم می گردد حل نماید. بدین ترتیب توانایی نوآوری و خلاقیت کودک ارتقا می یابد. (خلاقیت یعنی توانایی حل مسائلی که فرد قبلاً حل آن ها را نیاموخته است.)
فرایند حل مسئله
فرایند حل مسئله عبارت است از یک نگرش کلی و چند مرحله ای به مسئله به نحوی که موجب می شود فرد به جای تمایل به یافتن راه حل سریع و ناگهانی، راه حل های سازمان یافته و هدفمند را دنبال کند.
فرایند حل مسئله دارای مراحلی است، والدین می توانند با اطلاع از این فرایند نسبت به این مهارت دید جامعی داشته باشند.
پیشنهاد می کنیم بخوانید: مهارت تصمیم گیری در کودکان و فواید آن
- تعریف و شناسایی مشکل (بیان مسئله به صورت دقیق، واضح، ساده، روشن و به دور از لغات مبهم و پیچیده)
- پیدا کردن راه حل های مختلف (بارش مغزی)
- تصمیم گیری: جسارت و شهامت انتخاب بهترین گزینه
- بازنگری
تعریف و شناسایی مشکل
در تعریف و شناسایی مشکل، راه های زیر پیشنهاد می شود:
1. اولویت بندی کردن مسائل
اهمیت و فوریت حل مسئله در تعیین اولویت مسائل نقش مهمی ایفا می کند. به عنوان مثال، می توان مسائل را به منظور اولویت بندی، به صورت زیر گروه بندی نمود:
- مسائل مهم و غیر فوری
- مسائل فوری و غیر مهم
- مسائل مهم و فوری
- مسائل غیر مهم و غیر فوری
2. استفاده از خودآگاهی
برای تعریف و تعیین مشکل، باید که از خودآگاهی استفاده شود. به عنوان مثال، استفاده از گفتگوی درونی مثبت می تواند راهگشا باشد. مثلاً، کودک با خود بگوید که «من می توانم این مسئله را حل کنم»، «هر طور شده یه راهی پیدا می کنم» و یا «باید به دنبال راه حل مناسبی بگردم». باید توجه داشت که گفتگوی درونی منفی مانعی برای حل مسئله خواهد بود. برای مثال، کودک نباید از چنین جمله هایی در درون خود استفاده کند: «من خیلی بدبختم»، «هر چی بلاست سر من می آید»، «من نمی توانم این مسئله را حل کنم»، «من ناتوان هستم»، و یا «من به درد هیچ کاری نمی خورم».
چند توصیه به والدین جهت ارتقای این مهارت در فرزند خود
با توجه به این که مهارت های زندگی مانند سایر مهارت ها آموختنی هستند والدین می توانند به کودک خود در کسب مهارت حل مسئله کمک کنند. در این رابطه به والدین عزیز توصیه می شود که:
- احساس نیاز به این مهارت را در کودک را با توجه به روحیات کودک در او ایجاد کنید.
- با فرزندان در حل مسئله همدلی کنید.
- به کودک در جمع آوری اطلاعات دقیق و لازم از منابع مطمئن کمک نمایید.
- باور و نگرش مثبت در فرزندان ایجاد کنید.
- در صورت درخواست کمک از سوی کودک، بلافاصله راه حل را ارائه نکنید.
- از بیان جملاتی مانند «مشکل خودت است»، «به من ربطی ندارد» و نظیر آن ها جلوگیری نمایید.
- به کودک این نکته را یاد دهید که همیشه اولین راه حل بهترین راه نیست.
- به کودک این نکته را آموزش دهید که همیشه کوتاه ترین راه حل بهترین راه نیست.
- با تشویق به موقع کودک از یأس در صورت به نتیجه نرسیدن، جلوگیری نمایید.
- به هیچ وجه راه حل های اولیه فرزندان را به سخره نگیرید.
- جهت ارتقای این مهارت در کودکان، با کودک خود تمرین هایی در این زمینه صورت دهند.
تمرین راه حل ها
جهت آموزش این مهارت به کودکان، می توان تمرین ها و بازی های ویژه ای ترتیب داد. هدف از این تمرین، آشنایی با مسائلی است که چند راه حل دارند. همچنین، به کمک این تمرین، توانایی پیدا کردن چند راه حل برای یک مسئله تقویت می گردد:
داستان «آیدای سردرگم» که در ادامه آمده است را برای کودک بخوانید. سپس، از او بخواهید که در مورد مسائل مطرح شده نظر بدهد. پاسخ های مربوط به هر مسئله را جداگانه یادداشت کنید.
داستان «آیدای سر در گم»: « آیدا نیاز به چند راه حل داشت. او نمی دانست که چه کار کند که صبح ها به موقع از خواب بیدار شود. وقتی که بیدار می شد، نمی دانست که چه لباسی بپوشد. سر میز صبحانه، نمی دانست که از بین خوراکی های مختلف، کدام را بخورد. بالاخره اینکه نمی دانست که چگونه و از کدام راه به مدرسه برود...»
در انتهای بازی، در مورد این موارد با فرزند خود بحث کنید: چرا بهتر است که به دنبال راه حل های بهتر باشیم؟ آیا مسئله ای داری که نمی توانی آن را حل کنی؟
عوامل بازدارنده مهارت حل مسئله
- اجازه ندهید که کودکتان از شما بترسد زیرا ترس مانع خلاقیت و تفکر مبتکرانه کودکان است.
- بیش از حد کودک خود را خسته نکنید. خستگی مانع تصمیم گیری درست در افراد است.
- به کودک خود اجازه دهید بدون عجله و با آرامش به حل مسئله بپردازد.
- اشتباه کردن را به کودک خود یاد دهید و به او بگویید که همیشه تصمیم درست را نخواهد گرفت.
