گفتار درمانی روشی برای شناسایی علت و درمان مشکلات تلفظی در کودکان و اختلالات گفتاری است. این اختلال توسط آسیب شناسان گفتار زبان (SLP) انجام می شود که اغلب به آنها گفتار درمانگر گفته می شود. از تکنیک های گفتار درمانی برای بهبود ارتباط کلامی و شناختن علت مشکلات تلفظی در کودکان استفاده می شود. تولید فرآیندی است که به منظور ادا کردن صداها، هجاها و کلمات رخ می دهد. در طی این فرآیند حرکت زبان، آرواره ها، دندانها، لبها و کام در جریان مسیر هوای حنجره، تغییراتی ایجاد می کند که منجر به ادای صداها و کلمات می شود.
اختلال در تولید چیست؟
وقتی فردی بعضی صداها، هجاها و کلمات را نادرست تولید می کند، به صورتی که شنونده گفتار او را نمی فهمد و یا دقت بیشتری لازم است تا گفتار او درک شود؛ در این حالت فرد دچار اختلال تولیدی است.
بعضی از اشتباهات تولیدی
طبق پژوهشهای مرکز مشاوره اینجا مکث اختلالات تولیدی دسته بندی سه گانه دارند:
- حذف: مثلا تلفظ اُربه، به جای گربه
- جانشینی: مثلا تلفظ دربه، به جای گربه
- خرابگویی: مثلا صدای «س» به صورت نوک زبانی «ث» تلفظ شود.
مشکلات تولیدی ممکن است در اثر معلولیت های جسمانی مانند فلج مغزی، شکاف کام یا کم شنوایی باشد و یا ممکن است بر اثر مشکلاتی مانند نقایص دهانی رخ دهد (مثل مشکلات دندانی). البته اکثر مشکلات تولیدی ممکن است مشکلی در یادگیری صداهای گفتاری باشد.
علت مشکلات تلفظی در کودکان چیست؟
ممکن است برای بعضی افراد لهجه مشکل گفتاری محسوب شود. ما همه دارای لهجه های مختلف هستیم؛ اصفهانی، تبریزی، مشهدی، تهرانی، یزدی و …
لهجه فقط زمانی مشکل محسوب می شود که با اهداف فرد در زندگی اجتماعی تداخل داشته باشد. در ادامه علت های مشکلات تلفظی در کودکان را به شما خواهیم گفت.
آیا عفونت گوش در دوران کودکی اثری بر تاخیر در یادگیری صداهای گفتاری دارد؟
کودکان با شنیدن گفتار اطرافیانشان، گفتار را می آموزند. این روند یادگیری خیلی زود شروع می شود. اگر کودکان بطور مکرر دچار عفونتهای گوش شوند (در طی دوران رشد گفتار) ممکن است نتوانند صداهای گفتاری را بیاموزند.
آیا مشکل تولیدی کودک خود به خود رفع می شود؟
با گذشت زمان و رشد کودک، تمام الگوهای گفتاری کودک قابل درک تر می شود. اما بعضی از کودکان برای یادگیری و تصحیح صداهای گفتاری نیاز به برنامه درمانی دارند. ارزیابی دقیق الگوی گفتاری کودک، میزان شناخت آتی او را تعیین می کند. به این صورت که درمانگر، الگوی گفتاری کودک شما را ارزیابی و تجزیه و تحلیل می کند و بر اساس نتایج، مشخص می کند که آیا فرزند شما نیاز به درمان مستقیم و مشاوره دارد یا خیر.
آیا کودکان تمام صداها را به طور همزمان می آموزند؟
صداها بطور متوالی و منظم یاد گرفته می شوند. بعض صداها مانند «پ»، «م» و «ب» زودتر یاد گرفته می شوند (تا دو سالگی). بعضی صداها مانند «ر» و «ل» دیرتر یاد گرفته می شوند. کودکان باید تا سن ۸ سالگی تمام صداها را بیاموزند. البته اکثر کودکان تا قبل از دبستان، کلیه صداها را می آموزند.
چگونه میتوان به کودک کمک کرد تا صداها را درست تلفظ کند؟
- با ارائه گفتار صحیح و مثالهای مناسب
- گفتار کودک را قطع نکنید
- دائماً گفتارش را تصحیح نکنید
- اجازه ندهید کسی او را مسخره کند
- در عین حال برایش الگوی مناسبی از گفتار صحیح باشید
- کلمه ای را که اشتباه تولید می کندT با تاکید بطور صحیح تکرار کنید. مثلاً اگر می گوید «این یک دربه بزرگ است. بگویید «بله این یک گربه بزرگ است. یک گربه سفید، دوست داری این گربه را ناز کنی؟»
آیا به فرد بزرگسالی که دچار مشکلات گفتاری (از نوع تلفظی) است می توان کمک کرد؟
اکثر مشکلات تلفظی و گفتاری بدون توجه به سن افراد قابل درمان است. البته هر چقدر که از مدت زمان ظهور مشکل بگذرد، تغییر دادن و درمان آن مشکل تر می شود. بعضی مشکلات گفتاری، در اثر اختلال در تکانه های عصبی در ماهیچه های اندام گفتاری رخ می دهد (دیس آرتری) که بصورت شلی عضلانی در ماهیچه های صورت، لبها و زبان قابل مشاهده است. درمان این اختلالات مشکل تر از درمان اختلالات عملکردی (بدون هیچ مشکل عضوی) است و مدت زمان بیشتری نیاز دارد. مسایل دیگری که ممکن است پیشرفت درمان را تحت تاثیر فرار دهند، مشکلاتی از قبیل اختلالات شنوایی، مشکلات دهانی، میزان توجه به مشکل، هوش و همکاری والدین می باشد.
علت و درمان مشکلات تلفظی در کودکان
گفتار درمانی به افراد در هر سنی کمک می کند، از نوزادان گرفته تا بزرگسالان. گفتار درمانی انواع مختلفی از مشکلات ارتباطی و بلع را درمان می کنند. گفتار درمانی برای درمان مشکلاتی مانند اختلالات واجی، بی حسی گفتار یا دیسارتریا اثرگذار است.
چگونه خودم می توانم گفتار درمانی را در خانه انجام دهم؟
- سعی کنید برای کودکان دو تا چهار سال این موارد را رعایت کنید؛
- با فرزندتان واضح صحبت کنید؛
- آنچه کودک شما می گوید را تکرار کنید تا نشان دهد که می فهمید؛
- اشکالی ندارد که گاهی اوقات از صحبت کردن کودکانه استفاده کنید؛
- تصاویر چیزهای مورد علاقه یا آشنا را نشان دهید و اسمش را بیان کنید؛
- به کودک خود کمک کنید تا درک کند و بعد سؤال کند؛
- سؤالاتی را مطرح کنید که شامل یک انتخاب است؛
- به کودک خود کمک کنید تا کلمات جدید را یاد بگیرد؛
مزایای گفتار درمانی چیست؟
گفتار درمانی می تواند چندین مزیت از جمله بهبود ارتباطات کلی را فراهم کند. این امر باعث می شود افراد مبتلا به اتیسم توانایی خود در ایجاد روابط و عملکرد در زندگی روزمره را بهبود بخشند. اهداف خاص گفتار درمانی ممکن است شامل کمک به فرد مبتلا به اتیسم باشد. سعی کنید کلمات را به خوبی بیان کنید.
آیا فرزند من به گفتار درمانی احتیاج دارد؟
شنونده های آشنا مانند والدین یا سرپرست باید 75 درصد آنچه کودک می گوید را درک کنند. تا سن 5 سالگی، کودکان باید بتوانند اکثر صدای گفتار را بیان کنند. کودکانی که زیاد صحبت نمی کنند یا اصلاً صحبت نمی کنند ممکن است دچار تاخیر زبان شوند.
تکنیک های گفتار درمانی چیست؟
تکنیک ها با توجه به نیازهای منحصر به فرد هر مراجع توصیه می شود. درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تمرینات بلعیدن و تغذیه درمانی به منظور تقویت کنترل حرکتی دهان و دندان طراحی شده است.
- گفتار درمانگرها از تکنیک های مختلفی برای کمک به بلع استفاده می کنند؛ از جمله ماساژ صورت و تمرینات لب، زبان و فک.
چه چیزی باعث می شود گفتار درمانی خوب باشد؟
8 ویژگی برتر که باید همه متخصصان زبان گفتاری برخوردار باشند:
- مهربانی
- آرزوی صمیمانه برای کمک به بیماران خود
- حساس بودن
- مهارت های ارتباط کلامی خوب
- معلم خوب بودن
- صبور بودن
- مدبر بودن
- سازگار بودن
آیا کودک اوتیسم می تواند صحبت کند؟
در موارد شدید، کودک اوتیستیک ممکن است هرگز یاد نگیرد که صحبت کند یا دیگران با او ارتباط برقرار کنند. اما بسیاری از کودکان مبتلا به اوتیسم و سایر اختلالات طیف اوتیسم قادر به زندگی نسبتاً عادی و حرف زدن هستند.
چه کسی می تواند به شما کمک کند؟
اگر در مورد گفتار خود و یا کودکتان دچار نگرانی شدید هستید، با یک آسیب شناس گفتار تماس بگیرید. وی در زمینه ارزیابی و درمان اختلال تولیدی تخصص دارد. گفتار درمان، کودک شما را ارزیابی می کند و تشخیص می دهد که آیا به درمان نیاز است یا خیر؟ همچنین در زمینه پیشگیری و درمان اختلالات گفتاری به شما مشاوره می دهد. به یاد داشته باشید که اقدام هر چه زودتر، بخصوص در مورد مشکلات شدید گفتاری، بسیار اهمیت دارد.
