رشد جسمانی، ادراکی و شناختی از تولد تا 2 سالگی را در این مقاله بررسی خواهیم کرد. مشخصه اولیه تولد تا 2 سالگی رشد؛ سریع مغز و بدن است. نوزادان سالمی که تغذیه مناسب و صحیح داشته اند، از زمان تولد تا یک سالگی تقریباً (50 درصد به قدشان و 200 درصد به وزنشان) اضافه می گردد. البته در این دوران همه اندام های بدن به طور یکسان رشد نمی کند. تولد تا 2 سالگی و متفائت از تولد تا زمان یک سالگی است. در سال اول زندگی کودک، تراکم سیناپس هایی که در مغز تشکیل می شود (سیناپس محل اتصال و ارتباط دو سلول عصبی را گویند) به سرعت افزایش می یابد ولی از ده ماهگی متوقف می شود و از یک سالگی تا پایان عمر کاهش می یابد.
این امر به این معناست که با هر چیزی که کودک می آموزد غالباً با گسترش و تقویت برخی سیناپس ها و کاهش برخی دیگر همراه است، نه اضافه شدن سیناپس های جدید. بنابراین ده ماه اول زندگی برای رشد مغز و رشد شناختی کودک اهمیت ویژه ای دارد. لذا والدین گرامی باید با غنی کردن محیط پیرامون کودک و صحبت کردن با او به رشد بیشتر مغزی او کمک کنند.
رشد جسمانی، ادراکی و شناختی نوزاد از تولد تا 2 سالگی
- کودک در یک سال اول زندگی در هر هفته ای که از عمرش می گذرد، توانایی ها و توانمندی های جدیدی پیدا می کند.
- در یک ماهگی وقتی او را بر روی شکم قرار دهید، قادر است چانه اش را بالا بگیرد.
- در دو ماهگی او سینه خیز می رود.
- در سه ماهگی دستش را به سوی اشیاء دراز می کند ولی معمولاً قادر به گرفتن آنها نیست.
- در چهار ماهگی قادر است با کمک دیگران بنشیند و حالات تعجب و ناراحتی را از چهره او میتوان تشخیص داد.
- در پنج ماهگی می تواند اشیاء را بگیرد، همچنین می تواند رابطه بین شکل دهان انسان و صدایی را که از آن خارج می شود، تشخیص دهد. از این سن حالت ترس و خشم در چهره او کم کم شکل میگیرد.
- در شش ماهگی قادر است بر روی صندلی مخصوص کودکان بنشیند و اشیای آویزان را بگیرد.
- در طول هفت و هشت ماهگی عضلات او آنقدر قوی شده که می تواند به تنهایی و بدون کمک بنشیند. در این زمان کودک می تواند اشیاء را به خاطر بسپارد به طوری که اگر چیزی را در برابر چشمان او زیر پارچه پنهان کنید به سمت آن می رود. همچنین در این سنین حالت خجالت و شرم نیز در کودک شکل می گیرد.
- در نه ماهگی می تواند به کمک اشیاء بایستد و سینه خیز برود.
- در ده ماهگی اگر دستش را بگیرند می ایستد و قادر است چهار دست و پا برود.
- در یازده ماهگی او می تواند به تنهایی بر روی دو پا بایستد.
- در دوازده ماهگی با کمک دیگران راه می رود.
- در سیزده ماهگی می تواند به تنهایی راه برود.
- در هجده ماهگی قادر است از پله ها بالا و پایین برود.
حالات روانی و جسمانی نوزادان در هفته های اول زندگی
مراحل تولد تا 2 سالگی را باید هفتگی ارزیابی کرد. حالات روانی و جسمانی نوزادان در هفته های اول زندگی متغیر است و شامل حالات زیر است:
- خواب مرتب: زمانی است که کودک چشمانش را می بندد و تنفس او عادی و طبیعی است.
- خواب نامرتب: زمانی است که اعضای بدن نوزاد پرش دارد و گاهی چهره اش حالتی از شکلک درآوردن به خود می گیرد.
- حالت خواب آلودگی: به نحوی که چشمها باز است ولی نوزاد کم تحرک و منفعل است.
- حالت هوشیاری: در این حالت چشمهای نوزاد باز و هوشیار است و اشیای در حال حرکت را با چشم تعقیب می کند. این حالت بهترین حالت نوزاد برای یادگیری و ارتباط متقابل با دیگران است.
- وضعیت بیداری کامل: نوزاد تحرک دارد به نحوی که تمام بدن را حرکت می دهد.
- حالت ناراحتی: که در این حالت کودک گریه می کند و ناآرام است.
ترس از جدایی در نوزادان
یکی از حالات کودکان که در سنین هفت تا دوازده ماهگی بروز می کند، ترس از جدایی است به طوری که اگر مادر از کنار او دور شود گریه کرده و بیقراری می کند. یکی از دلایل این امر آن است که کودک هنوز قادر به پیش بینی نیست و نمی تواند بازگشت مادر را پیش بینی کند، لذا دچار بلاتکلیفی، ترس و وحشت می شود. البته ترس از جدایی در حدود 15 تا 18 ماهگی کاهش یافته و از بین می رود.
غریبی کردن نوزاد
از دیگر ترس های رایج کودکان که در حدود هفت ماهگی بروز می کند، غریبی کردن است. مثلاً کودکی که در آغوش مادر است با دیدن فردی غریبه گریه کرده و سر خود را روی شانه مادرش می گذارد. احساس غریبی کردن معمولاً از هفت ماهگی تا دوزاده ماهگی ادامه دارد. علت غریبی کردن آن است که کودک در ذهن خود طرح و تصویری از آشنایان خود ایجاد کرده است و اگر نتواند فرد ناآشنا را با آن تصویر و طرح ذهنی خود مطابقت دهد، دچار ترس و اضطراب می شود.
لبخند نوزاد
از دیگر حالات ادراکی کودکان لبخند است. کودکان از دو ماهگی در واکنش به محرک های اطرافشان به ویژه دیدن چهره و صدای انسان، لبخند می زنند. صدای مادر در دو ماه اول زندگی بیشتر از همه محرکها به چهره کودک لبخند را مینشاند. در چهار و پنج ماهگی کودکان به طور واقعی قادر به خندیدن هستند. در طول یک سال اول زندگی، کودک معمولاً به کارهایی که اطرافیان می کنند می خندند ولی بعد از یک سالگی معمولاً به کارهایی که خودشان می کنند میخندند، مثلاً کودک هجده ماهه ماسکی را بر چهره می زند و می خندد. در حقیقت یکی از علل خنده کودکان واکنش اطرافیان به رفتارهای کودک است.
به خاطر داشته باشید که کودکان از لحاظ خلق و خو با هم متفاوتند مثلاً در مطالعه ای محققان کودکان را از نظر خلقی به سه دسته تقسیم کردند:
- کودکان بی دردسر که 75% از کودکان هستند، معمولاً خواب و خوراک منظمی دارند و سازگارند.
- کودکان کژخو (10%) خواب و خوراک نامنظم ندارند، بداخلاق اند، معمولاً بیقرارند و نسبت به موقعیت های جدید واکنش شدید نشان می دهند این کودکان مستعد بروز مشکلات عاطفی در آینده هستند.
- کودکان با واکنش کند (15%) نسبتاً غیرفعال و بداخلاق اند و در برابر چیزهای جدید واکنش منفی نشان می دهند ولی به تدریج با کسب تجربه واکنش شان مثبت می شود.
