انسان ها به صورت ژنتیکى با کششى احساسى و موروثى نسبت به طبیعت و سایر موجودات زنده دارند در این بین بچه ها نیز کشش خاصى نسبت به طبیعت دارند و بازى در منظرهاى طبیعى دست نخورده را به علت تنوع و بى انتها بودن آن، به محیط هاى طراحى شده، ترجیح می دهند یادگیرى فعال در بسترهاى بیرونى بیشتر امکان پذیر است. نگاهی داریم به تاثیر طبیعت بر پرورش ذهن کودک.
طبیعت همیشه همراه انسان و الهام بخش او در خلق آثار هنری بوده است. انسان همواره تحت تاثیر طبیعت، احساس خود را به صورت شعر، موسیقی، نقاشیبه ظهور رسانده است. همچنین بسیاری از شاهکارهای هنری، صحنه هایی زیبا از طبیعت هستند. ذات طبیعت پاک و شادی آفرین است، سرشت کودکان نیز با طبیعت هماهنگ است. محیط طبیعی در ارتباط مستقیم با رشد شناختی کودکان از طریق ایجاد فرصتهایی برای اکتشاف، آزمایش و بازی است. قرار گرفتن در محیط طبیعی نقش مهمی در رشد شناختی کودکان از طریق بهبود هوشیاری کودکان، استدلال و مهارتهای مشاهداتی آنها ایفا میکند. محیط های طبیعی به کودکان اجازه دستکاری کردن و تغییر چیزهایی از دنیای اطرافشان را میدهد.
جنبه ای از هوش انسان هوش طبیعتگرا است که شامل مهارت در شناخت و طبقه بندی گونه های مختلف گیاهان و جانوران و محیط فردی یا سایر پدیده ها مثل تشکیل ابرها و کوهها و توانایی تشخیص دادن موجودات زنده از غیر زنده از این مجموعه است. این میان هوش طبیعتگرا به طور مستقیم در ارتباط با محیطهای طبیعی رشد میکند و هوشهای حرکتی، جسمانی و میان فردی (اجتماعی) نیز در بستر طبیعی تسهیل می شوند.
اثرات مثبت طبیعت در پرورش توانایی ذهن کودک
رشد کودک
ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﭘﻴﺎژﻩ، ﺭﺷﺪ ﻛﻮﺩک بسیار ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﺩﺳﺘﻜﺎﺭی ﺩﺧﻞ ﻭ ﺗﺼﺮﻑ ﺍﻭ ﺩﺭ ﻣﺤﻴﻂ ﻭ ﭘﻴﺮﺍﻣﻮﻧﺶ ﻭ ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﺎ ﺁﻥ ﺩﺍﺭد و ﺑﺮﺍی ﺁﻣﻮﺯﺵ ﻭ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺗﻮﺍﻧﺎﻳﻴﻬﺎی ﺫﻫﻨﯽ ﻛﻮﺩﻛﺎﻥ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻭ ﻏﻨﯽ ﺳﺎﺯی ﻣﺤﻴﻂ ﺁﻧﺎﻥ ﻣﺒﺎﺩﺭﺕ ﻭﺭﺯﻳﺪ، ﺯﻳﺮﺍ ﻛﻮﺩﻛﺎﻥ ﺿﻤﻦ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﺩﺭ ﻣﺤﻴﻂ، ﺑﺎ ﺭﻭﻳﺪﺍﺩﻫﺎﻳﯽ ﺭﻭﺑﻪ ﺭﻭ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﻋﻼﻗﻪ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺟﻠﺐ ﻣﯽ ﻛﻨﺪ. ﺫﻫﻦ ﻛﻮﺩک ﻭﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺗﺤﻮﻝ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ ﻛﻪ ﻓﻌﺎﻝ باشد. ﻛﻮﺩک ﻓﻘﻂ ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﯽ ﺭﺍ ﺧﻮﺏ ﻓﺮﺍ ﻣﯽ ﮔﻴﺮﺩ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ که این فرایند در طبیعت امکان پذیر است.
تجربه های شناختى و احساسى
هر چقدر کودک سن کمترى داشته باشد بیشتر از طریق فعالیت بدنى و حواس خود یاد مى گیرد. تنوع و پربار بودن بسترهاى طبیعى، نسبت به محیط هاى داخل ساختمان، موجب تکامل شناختى، فیزیکى و احساسى بیشترى میشود. محیط هاى طبیعى با تکامل شناختى کودکان از طریق ایجاد فرصت هایى براى کاوش، تجربه و بازىموجب تکامل مهارت هاى دیدارى و تمرکز می شود.
مهارت هاى فیزیکى و بالا بردن اعتماد به نفس
محیط های طبیعی پتانسیل برانگیختن و تشویق بچه ها به شروع انواع بازى را دارند که این امر به بچه ها امکان رقابت، پرورش مهارت هاى فیزیکى و اعتماد به نفس از طریق جستجو و کاوش را میدهد.
آزمایشگری
کودکان باید بتوانند خود آزمایش کنند، شخصاً تحقیق نمایند و برایشان سوال ایجاد شود و بعد از آن به نتیجه برسند و قوانین علمی را شخصاً تجربه کنند. حضور در طبیعت این امکان را در اختیار کودکان قرار می دهد. رفتارهای اکتشافی در رشد قدرت تفکر کودکان به خصوص در توانایی برای حل مسأله و خلاقیت آنها تأثیر دارد.
بهبود یادگیری
محیطهای طبیعی فرایند یادگیری را تسهیل می نمایند. استفاده از طبیعت به عنوان ابزار مفید آموزشی همواره توصیه شده است.
امکان یادگیری تجربی
این نوع یادگیری عموماً در ارتباط با یادگیری هایی است که وابسته به تجربیات مستقیم یادگیرنده از محیط اطرافش می باشد که برای رشد ذهنی کودکان بسیار مفید است.
تکامل خلاقیت
مهارت هاى حل مسائل و خلاقیت کودکان در آموزش بسیار مهم است. مناظر طبیعى این فرآیند یادگیرى را تقویت مى کند. محیط هاى طبیعى محرکى براى تکامل مهارت هاى شناختى مرتبط با تفکر منتقدانه، پرس و جوى خلاق، حل مسائل، یادآورى اطلاعات و تکامل خلاقیت است محیط هاى طبیعى نسبت به زمین هاى بازى که با هدف ساخته شده اند، برترى دارند زیرا محیط هاى طبیعى، بازى خلاقانه و متنوع ترى برمی انگیزانند.
محیط مناسب برای بازی
بازی، نقش حیاتی در رشد شناختی و رشد اجتماعی کودکان دارد و محیطهای طبیعی امکانات لازم برای این موضوع را داراست. محققین علوم اجتماعی بر نقش بازی در رشد اجتماعی و شناختی کودکان تأکید میکنند و همچنین تصویر مشخصی را از محیط فیزیکی مناسب برای بازی کودکان ارائه میکنند. درختان و فضای چمن در فضاهای بیرونی بر رفتار بازی کودکان تأثیر دارند کودکان محیطهای طبیعی را به محیطهای شهری و محیطهای مصنوع برای بازی کردن ترجیح می دهند و جاهایی که بتوانند در آنجا ماجراجویی کنند را دوست دارند.
بخش وسیعی از رشد اجتماعی و ذهنی کودکان در مدارس و مهد کودک ها ایجاد میشود. فراهم آوردن محیط های باز با عناصر طبیعی در مدارس به بالا رفتن توانایی ذهنی کودکان کمک می کند می توان با تکیه بر عناصر طبیعی در محیط های آموزشی به کیفیت یادگیری کودکان یاری رساند. در این راستا توصیه های کاربرد دارند:
- ایجاد ارتباط میان کلاسهای درس و محیطهای بیرونی مدارس و فضاهای طبیعی به منظور تلفیق آموزشهای داخل کلاس با آموزشهای خارج از محیط کلاس.
- ایجاد آزمایشگاههای طبیعی در کنار کلاسهای درس، برای زمینه سازی تجربه مستقیم کودکان در کنار درسهای تئوری.
- ایجاد تراسهای آموزشی و مکانهایی برای رشد گیاهان مختلف و مشاهده رشد آنها، به طوری که از طریق کلاسهای درس قابل دسترسی باشند.
- ایجاد فضاهایی برای کشت گیاهان در حیاطهای مدارس و مهد کودک ها و در صورت امکان ایجاد فضاهایی برای پرورش آبزیان.
- طراحی حیاطهای مدارس با در نظر گرفتن نیازهای آموزشی دروس مختلف.
- ایجاد فضاهای بازی های جمعی در طبیعت موجود در فضاهای باز محیط های آموزشی.
- نصب بازیهای فکری کوچک به صورت میز کار در میان فضای طبیعی در حیاط.
- استفاده از گل و گیاهان زیبا در فضاهای داخلی، مثلاً در فضای ورودی، در بالکن و تراسهای آموزشی مرتبط با کلاسها.
- طراحی فضای باز با استفاده از فضاهای سبز و آب و آبنما به گونهای آرامش بخش.
با فراهم آوردن محیط طبیعی در فضای آموزشی و قرار دادن کودکان در محیط های طبیعی می توان به پرورش و بالا بردن توانایی ذهنی کودکان یاری رساند.
