راه های رشد خلاقیت در کودکان بسیار زیاد است و ما در این مقاله به بررسی چند تکنیک برای رشد خلاقیت از منظر _ نظریه تورنس در خلاقیت) کودکان می پردازیم. خلاقیت یعنی به کارگیری توانایی های ذهنی برای ایجاد یک فکر یا یک مفهوم جدید که برخی نیز آن را به ترکیب ایده ها یا ایجاد پیوستگی بین ایده ها تعبیر نموده اند. می توان گفت کودکان قبل از ورود به مدرسه ذهنی فعال و بسیار انعطاف پذیر دارند. اما متاسفانه با ورود به مدرسه شور و نشاط و خلاقیت پیشین خود را به کناری نهاده و متأسفانه همسو با قوانین و قواعد خشک مدارس می شوند.
نظریه تورنس در مورد خلاقیت
تورنس (1958)، نظریه پرداز بزرگ خلاقیت نیز اشاره می کند که از ده سالگی منحنی خلاقیت کودکان دچار افت و کاهش میشود. او اشاره می کند که مدارس گاه از بین برنده خلاقیت هستند. با این اوصاف او اعتقاد دارد که خلاقیت را میتوان آموزش داد و بیان می کند: «من در 15 سال تجربه مطالعه و آموزش تفکر خلاق و کار با کودکان، شواهدی را دریافته ام که نشان می دهد خلاقیت را میتوان آموزش داد». پژوهش های پارنز نیز نشان داد کودکانی که تحت آموزش خلاقیت قرار گرفته اند، کمیت و کیفیت کارشان نسبت به قبل از آموزش، پیشرفت بسیاری نشان می دهد. بنابراین آموزش و رشد و پرورش خلاقیت در دانش آموزان دوره ابتدایی از اهمیت زیادی برخوردار است.
ابعاد مهم خلاقیت چیست؟
یکی از ابعاد مهم خلاقیت، تخیل و تصویرسازی ذهنی است. میتوان گفت که خلاقیت در حقیقت شکلی از تخیل کنترل شده است که به نوعی ابداع و نوآوری منجر می شود. بنابراین یکی از روش های رشد و پرورش خلاقیت، تقویت و پرورش نیروی تخیل و تصور ذهنی است. یکی از بهترین راه ها در جهت افزایش و گسترش قوای ذهنی کودکان، هنر و کارهای هنری و دستی است. محققان تأکید دارند که هنر اثر بسیاری بر رشد و پرورش کودکان دارد و آموزش هنر سبب هماهنگی در رشد کودک در جنبه های مختلف می گردد.
هنر به عنوان نماد خلاقیت خود انواع گوناگونی دارد از هنرهای تجسمی گرفته تا موسیقی، فیلم سازیدر این میان نقاشی به عنوان یکی از انواع معمول و متداول هنر، از جمله مهمترین ابزارهای رشد خلاقیت در کودکان است. چرا که کودکان در اولین تجربه خود از به دست گرفتن قلم، آن را تجربه می کنند. آنها ابتدا با کشیدن خطوط کم کم کشیدن اشکال و احجام را یاد می گیرند.
تکنیک و اهمیت نقاشی در رشد کودکان
آن ها با نقاشی کشیدن درک خود از دنیای اطرافشان را بازنمایی می کنند. لازم است تا دانش آموزان زمانی را در طول روز به کارهای هنری و خلاقانه اختصاص دهند. تورنس معتقد است اگر والدین و مربیان کودکان را در شرایطی قرار دهند که در زمان نقاشی کشیدن مجبور به حل مسأله یا ارائه ایده های تازه و جدید شوند، می توان آنها را به گونه ای خلاق تر تربیت نمود. کودکان در نقاشی از قوه تخیل و حافظه خود بسیار استفاده می کنند، نقاشی کودکان باید آزاد و به دور از کلیشه ها و موضوعات تکراری باشد.
بازی نیز از جمله راه های افزایش خلاقیت است. بازی انعطاف پذیری و مهارت های حل مسأله لازم را برای خلاق بودن در کودکان تقویت کرده و پرورش می دهد. روحیه بازی کردن به خلاقیت و تخیل پرو بال می دهد. بازی کردن نیروهای ذهنی و روانی را برای رسیدن به موفقیت فعال می کند و می تواند منجر به کسب موفقیت در مدرسه نیز بشود.
روش های آموزش و راه های رشد خلاقیت در کودکان
اکثر مردم تصور می کنند که تخیل در ذهن جای می گیرد، اما دست ها به همان اندازه مهم هستند. برای کمک به کودکان برای ایجاد ایده برای پژوهش ها، ما اغلب آن ها را تشویق می کنیم که با به هم ریختن مواد شروع کنند. ما گاهی اوقات فعالیت های عملی کوچکی را برای شروع کودکان سازماندهی می کنیم. به عنوان مثال، از کودکان می خواهیم که چند آجر لگو را کنار هم بگذارند سپس از دوست خود بخواهند چند آجر دیگر اضافه کند. کودکان اغلب ایده های جدیدی برای چیزهایی که می خواهند بسازند دارند.
از دیگر روش های آموزش خلاقیت، مطالعه و خواندن خلاقانه، نوشتن خلاقانه، استفاده از تخیل و ایده پردازی آزاد نام برد. از طرفی آموزش فناوری ها نیز مقوله جدیدی است که در سالهای اخیر در زمینه آموزش خلاقیت مطرح شده است. لذا در این عصر لازم است تا فناوری را در خدمت آموزش و پرورش خلاقیت قرار داد. برای تربیت کودکان خلاق، باید به علائق و انگیزه های آنان توجه داشت و با توجه به رونق بازی های رایانه ای، از بازی های رایانه های خلاق بهره برد.
چند تکنیک برای راههای رشد خلاقیت در کودکان
خواندن و نوشتن خلاقانه کودکان
مثلاً ایجاد و نوشتن یک داستان از روی جلد و عنوان کتاب، یا نوشتن داستانی جدید با قهرمانان داستان فعلی، تهیه یک روزنامه دیواری، تکمیل یک داستان ناتمام، نوشتن فعالیت ها و خاطرات روزانه، نوشتن مطالب درسی به صورت داستان، نوشتن آرزوها
انجام کارهای علمی - تحقیقاتی توسط کودکان
لازم است برای پرورش خلاقیت در کودکان دبستانی روحیه جستجوگری، کنجکاوی و عمیق دیدن را در آنان برانگیزیم، مثلاً از کودک خود بخواهید تحقیقی از انواع گیاهان موجود در پارک انجام دهد، یا موشکی کاغذی بسازد که بیشتر بر روی هوا بماند. بهتر است به کودکان بیاموزید که تنها به مطالب کتاب های درسی اکتفا نکرده و در مورد مطالب درسی خود به مطالعه، تحقیق و کاوش بپردازند.
درخواست یک نقاشی یا یک اثر هنری خلاق از کودک
از کودک خود بخواهید با هر آنچه در اختیار دارد، اثری خلاقانه خلق کند، اثری که تا به حال وجود نداشته است. مثلاً از او بخواهید یک تابلوی هنری با سبزی ها و گیاهان موجود در باغچه، سنگ ها یا هسته های میوه، یا با انواع وسایل نقاشی خود تهیه کند. لازم است که در صورت امکان دیواری را در منزل به کارهای هنری و خلاقانه کودک خود اختصاص دهید. هرگز نباید به کودکان الگو یا مدلی برای نقاشی ارائه داد. باید به کودکان کمک کنیم تا تصویرهای ذهنی جالب و تازه ای متناسب با درک ذهنی خود بکشند و هر گونه که دوست دارند رنگ بزنند.
ساخت وسیله با استفاده از اشیای دور ریختنی
تهیه و ساخت اشیای مختلف با استفاده از اشیای دور ریختنی و بلااستفاده مانند بطری های نوشابه، قطعات چوب و فلز، ظروف یکبار مصرف، پارچه، مقواهای رنگی، کاموا، شن و ماسه، خمیر
طراحی یک بازی خلاقانه
می توانید از کودک بخواهید تا یک بازی خلاقانه طراحی کند و قوانینی برای آن ایجاد کند. یا از او بخواهید پازل یا یک بازی فکری بسازد.
درخواست یک کار هنری با استفاده از فناوری های جدید
مثلاً تهیه یک کارت پستال در محیط برنامه های هنری آنلاین، طراحی و نقاشی در کامپیوتر، طراحی و تهیه یک کتاب
