انواع اختلالات کودکان (اسپرگر، رت، دیس لکسیا)

انواع اختلالات کودکان مانند اختلالات فراگیر رشد، اختلالات یادگیری، اختلالات ارتباطی، اختلالات حرکتی (اسپرگر، رت، دیس لکسیا) را این مقاله علمی مورد بررسی کامل قرار خواهیم داد. انواع اختلالات کودکان شامل موارد بسیار زیادی می شود. اختلالات کودکان به عنوان مجموعه ای از مشکلات رفتاری، عاطفی، و یا شناختی در دوران کودکی توصیف می شوند که می توانند تأثیر مخربی بر رشد و توسعه کودک داشته باشند. این اختلالات می توانند در زمینه های مختلفی از رفتار و سلامت روانی کودکان ایجاد شود. در ادامه به تمام موارد اشاره می کنیم که بیشتر این اختلالات با کمک گرفتن از یک روانشناس کودک قابل پیشگیری و درمان است.

برخی از اصلی ترین اختلالات کودکان

• اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD): این اختلال معمولاً با نشانه هایی مانند بیش فعالی، نقص توجه، و بی توجهی به موضوعات معمولی همراه است. کودکان ممکن است دشواری در تمرکز، سازگاری با قوانین و محدودیت ها، و کنترل رفتارهای خود را تجربه کنند.
• اختلال یادگیری: این اختلال شامل مشکلات در فرآیند یادگیری و استفاده از مهارت های آموزشی است. بعضی از انواع اختلالات یادگیری شامل اختلالات خواندن (نارساخوانی)، اختلالات نوشتن (دیس گرافی)، و اختلالات ریا ریاضی می شوند.
• اختلال افسردگی: این اختلال با کاهش سطح انرژی، احساس ناراحتی، تغییرات در خواب و اشتها، و ناراحتی زمینه روانی کودک را توصیف می کند. کودک ممکن است از مشارکت در فعالیت های روزمره، مدرسه، و روابط اجتماعی منع شود.
• اختلال خوردن: این اختلال به مشکلات در تغذیه و رفتارهای مرتبط با غذا و تغذیه اشاره دارد. از جمله نشانه های این اختلال می توان به انتخاب محدود گروهی از غذاها، مقاومت در مصرف غذا، و اضطراب درباره مصرف غذا اشاره کرد.
• اختلال اضطرابی: این اختلال شامل نگرانی ها و ترس های غیرمنطقی و بیش اندازه درباره موضوعات مختلف است. اضطراب جدایی یکی از شایع ترین آنها است. نگرانی ها می توانند به موانعی برای روابط اجتماعی، عملکرد تحصیلی، و کیفیت زندگی کودکان تبدیل شوند.

در ادامه به (اختلالات فراگیر رشد، اختلالات یادگیری، اختلالات ارتباطی و اختلالات حرکتی) اشاره میکنیم. هر یک از این اختلالات نیازمند ارزیابی دقیق، درمان مناسب، و حمایت والدین و مربیان می باشد تا کودکان بتوانند بهترین حالت رشد و توسعه را تجربه کنند.

اختلالات فراگیر رشد

نشانه هایی از اختلال آسپرگر عبارتند از

اختلال اسپرگر: اختلال آسپرگر یا اختلال اسپکتر آتیسم (Autism Spectrum Disorder) یک اختلال روانی است که بر رفتار، تعاملات اجتماعی و توانایی های کلامی و غیرکلامی فرد تأثیر می گذارد. این اختلال معمولاً در دوران کودکی شروع می شود و در طول عمر باقی می ماند، اما شدت و میزان تأثیر آن می تواند متفاوت باشد. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است با چالش های مختلفی در زمینه های ارتباطی، اجتماعی، و عملکرد مواجه شوند.

• مشکلات در تعاملات اجتماعی: کودکان ممکن است دشواری در برقراری ارتباط با دیگران، درک عواطف و احساسات دیگران، و ارتباط چشمی مناسب نشان دهند.
• الگوی تکراری و محدود در رفتارها: این شامل تکراری بودن حرکات یا رفتارها، تمایل به موضوعات یا فعالیت های خاص، و مقاومت در برابر تغییرات در روند روزانه می شود.
• مشکلات در کارکرد زبانی و غیرکلامی: کودکان ممکن است دشواری در استفاده از زبان برای ارتباط و تبادل اطلاعات، فهم معانی غیرکلامی (مانند اشاره ها یا علامت ها)، و توانایی درک متناسب با سن داشته باشند.
• علاقه مندی های خاص: افراد ممکن است به موضوعات یا فعالیت های خاصی علاقه نشان دهند و اغلب در آن ها متخصص شوند.

تشخیص اختلال آسپرگر توسط یک تیم متخصص از پزشکان، روانشناسان و متخصصین تربیتی صورت می پذیرد. درمان این اختلال ممکن است شامل مداخلات روان شناختی، تربیتی و درمان های دارویی باشد که هدف آن بهبود کیفیت زندگی و کاهش مشکلات مرتبط با این اختلال است.

مشخصات اصلی اختلال اوتیسم

اختلال اوتیسم: اختلال اوتیسم یا اختلال طیف اوتیسم (Autism Spectrum Disorder) یک اختلال روانی است که تأثیرات گسترده ای بر رفتار و توانایی های ارتباطی و اجتماعی فرد دارد. این اختلال معمولاً در دوران کودکی شروع می شود و در طول عمر باقی می ماند. اوتیسم یک اختلال طیفی است، به این معنا که میزان شدت و مشخصات آن در هر فرد ممکن است متفاوت باشد.

• مشکلات در تعاملات اجتماعی: افراد مبتلا به اوتیسم ممکن است دشواری در برقراری و حفظ روابط اجتماعی داشته باشند، نظیر نفوذ در جوامع و برقراری ارتباطات عمیق با دیگران.
• الگوی تکراری و محدود در رفتارها: این شامل تکرار حرکات یا رفتارها، تمایل به موضوعات یا فعالیت های خاص، و مقاومت در برابر تغییرات می شود.
• مشکلات در کارکرد زبانی و غیرکلامی: کودکان ممکن است دشواری در استفاده از زبان برای ارتباط و تبادل اطلاعات، فهم معانی غیرکلامی (مانند اشاره ها یا علامت ها)، و توانایی درک متناسب با سن داشته باشند.
• علاقه مندی های خاص: کودکان در بیشتر مواقع به موضوعات یا فعالیت های خاصی علاقه نشان دهند و اغلب در آن ها متخصص شوند.

تشخیص اختلال اوتیسم توسط یک تیم متخصص از پزشکان، روانشناسان و متخصصین تربیتی صورت می پذیرد. مداخلات مختلفی برای کمک به فرد مبتلا به اوتیسم و خانواده هایش ارائه می شود، از جمله مداخلات روان شناختی، تربیتی، و درمان های دارویی. هدف این مداخلات بهبود کیفیت زندگی و کاهش مشکلات مرتبط با این اختلال است.

نشانه های اصلی اختلال رت

اختلال رت: (Rett Syndrome) یک اختلال ژنتیکی و نادر است که بیشتر در دختران تشخیص داده می شود. این اختلال به دلیل تغییراتی در ژن MECP2 که نقش مهمی در توسعه و عملکرد مغز دارد، ایجاد می شود.

رگرسیون: کودک در دوران نسبتاً عادی توسعه می یابد و سپس شروع به تجربه رگرسیون در توانایی های موتوری و کامنتی خود می کند. این شامل از دست دادن توانایی هایی مانند مهارت های زبانی، توانایی های حرکتی، و توانایی های ارتباطی است.

• مشکلات حرکتی: کودکان با اختلال رت ممکن است دچار مشکلات حرکتی شوند، شامل آرامش نداشتن دست ها (همچون آزاد شدن دستها و تکان دادن آن ها)، مشکلات در حرکت های پیشرو و عقب رو، و علائم تشنج.
• مشکلات ارتباطی و اجتماعی: کودکان مبتلا به اختلال رت ممکن است دشواری در برقراری ارتباطات اجتماعی و توانایی های ارتباطی داشته باشند.
• اختلالات در زبان و صوت: اختلالاتی مانند کمبود زبان و مشکلات در تولید و استفاده از صداها وجود دارد.
• مشکلات انتقال مهارت ها: کودکان با اختلال رت معمولاً مشکلاتی در انتقال و تثبیت مهارت ها تجربه می کنند.

اختلال رت در حالت های مختلفی از شدت و طولانی مدتی رخ می دهد. تیم های درمانی متخصص می توانند از طریق برنامه های توانبخشی، تراپی های زبانی و گفتاری، و مداخلات دارویی کمک کنند تا بهبودی در کیفیت زندگی و توانایی های کودکان با این اختلال ایجاد شود.

مشخصات اصلی اختلال فروپاشنده کودکی

اختلال فروپاشنده کودکی: (Childhood Disintegrative Disorder) یکی از اختلالات اسپکتر اوتیسم است که به صورت نادرتری در مقایسه با اختلال اوتیسم دیده می شود. این اختلال با یک دورهٔ نسبتاً طبیعی از توسعهٔ کودکی شروع می شود، اما سپس با یک فروپاشی و کاهش شدید در مهارت ها و عملکردهای کودکی همراه است.

• فروپاشی ناگهانی: کودک با این اختلال به طور ناگهانی و بعد از یک دورهٔ نسبتاً طبیعی از توسعهٔ کودکی، شروع به از دست دادن مهارت های ارتباطی، اجتماعی، زبانی، و عملکردهای موتوری می کند.
• مشکلات ارتباطی و اجتماعی: کودکان مبتلا به این اختلال ممکن است دشواری در برقراری و حفظ ارتباطات اجتماعی و توانایی های ارتباطی داشته باشند.
• مشکلات در زبان و صوت: کودکان ممکن است دچار مشکلاتی در زمینهٔ توانایی های زبانی و تولید صداها باشند.
• مشکلات حرکتی: مشکلاتی مانند تاخیر در توانایی های حرکتی و مشکلات در کنترل حرکات می تواند مشاهده شود.
• تکراری بودن رفتارها: این اختلال ممکن است همراه با الگوهای تکراری و محدود در رفتارها باشد.

تشخیص اختلال فروپاشنده کودکی نیاز به ارزیابی دقیق توسط یک تیم متخصص از پزشکان، روانشناسان، و متخصصین توسعهٔ کودکی دارد. مداخلات مختلفی از جمله تراپی رفتاری، تراپی زبانی و گفتاری، و مداخلات آموزشی می تواند برای بهبودی در کیفیت زندگی و توانایی های کودکان موثر باشد.

مشخصات اصلی اختلال فراگیر رشد نامعین PDD-NOS

اختلال فراگیر رشد نامعین: (Pervasive Developmental Disorder-Not Otherwise Specified) یا به اختصار PDD-NOS یکی از اختلالات اسپکتر اوتیسم است که معمولاً در حالتی که کودکی مشکلاتی در زمینهٔ اجتماعی، ارتباطی، و توانایی های زبانی داشته باشد، تشخیص داده می شود.

مشکلات ارتباطی و اجتماعی: کودکان مبتلا به این اختلال ممکن است دشواری در برقراری و حفظ ارتباطات اجتماعی و توانایی های ارتباطی داشته باشند.

مشکلات در زبان و صوت: کودکان ممکن است دچار مشکلاتی در زمینهٔ توانایی های زبانی و تولید صداها باشند.

الگوهای تکراری و محدود در رفتارها: این اختلال ممکن است همراه با الگوهای تکراری و محدود در رفتارها باشد.

مشکلات در مهارت های روزمره: کودکان مبتلا به اختلال PDD-NOS ممکن است دشواری در مهارت های روزمره مانند خودمراقبتی، تعامل با همسالان، و شروع و پایان فعالیت ها داشته باشند.

اختلال PDD-NOS یک اختلال گسترده تر از اوتیسم است و می تواند شدت و طیف وسیعی از علائم را در بر بگیرد. تشخیص این اختلال نیازمند ارزیابی دقیق توسط یک تیم متخصص از پزشکان، روانشناسان، و متخصصین توسعهٔ کودکی است. درمان مختلفی از جمله تراپی رفتاری، تراپی زبانی و گفتاری، و مداخلات آموزشی می تواند برای کودکان موثر باشد و بهبودی در کیفیت زندگی و توانایی های آن ها را فراهم کند.

اختلالات یادگیری

اختلال دیس لکسیا (خوانش پریشی)

اختلال دیس لکسیا یا خوانش پریشی (Dyslexia) یک اختلال یادگیری است که برای بخش زیادی از کودکان و نوجوانان مشکل ساز است. این اختلال معمولاً با مشکلات در شناخت و تفسیر حروف، کلمات و عبارات مرتبط است و ممکن است تأثیری بر مهارت خواندن، نوشتن و درک مطلب کتاب ها و متون داشته باشد.

مشخصات اصلی اختلال دیس لکسیا شامل:

• مشکلات در خواندن: کودکان با این اختلال ممکن است دشواری در تشخیص و تفسیر حروف، کلمات و جملات داشته باشند. آن ها ممکن است کلمات را به طور اشتباه تلفظ کنند و یا از حروف مخلوط شده یا جایگزینی بکار برده شده استفاده کنند.
• مشکلات در نوشتن: کودکان ممکن است دشواری در ترتیب و استفاده از حروف، کلمات و جملات در نوشتن داشته باشند. آن ها ممکن است از طراحی نامناسب حروف و کلمات و یا از ترتیب نادرست جملات در نوشتن رنج ببرند.
• مشکلات در درک مطلب: کودکان ممکن است مشکلاتی در درک معانی کلمات و جملات داشته باشند و به راحتی مطلب خوانده شده را درک نکنند.

تشخیص اختلال دیس لکسیا نیازمند ارزیابی دقیق توسط یک تیم متخصص از روانشناسان، اساتید تخصصی و متخصصین یادگیری است. درمان این اختلال ممکن است شامل مداخلات آموزشی خاص، تکنیک های متنوع تربیتی، و استفاده از روش های آموزشی و کمک های تکنولوژیکی باشد. اهمیت ارائه حمایت و کمک به کودکان مبتلا به دیس لکسیا در محیط آموزشی و خانوادگی بسیار بالاست تا بتوانند موفقیت و پیشرفت در تحصیلات و زندگی روزمره خود را تجربه کنند.

اختلال دیس گرافیا (نوشتار پریشی)

اختلال دیس گرافیا یا نوشتار پریشی (Dysgraphia) یک اختلال یادگیری است که می تواند برای برخی از کودکان مشکل ساز باشد. این اختلال معمولاً با مشکلات در مهارت های نوشتن و ارسال پیام های کتبی مرتبط است و ممکن است تأثیری بر توانایی نوشتن خوانا و منظم، توانایی ارتباطی و توانایی ایجاد مطالب کتبی داشته باشد.

مشخصات اصلی اختلال دیس گرافیا شامل:

• مشکلات در نگارش: کودکان با این اختلال ممکن است دشواری در نوشتن خطوط منظم و صاف، استفاده از فضای صفحه به طور موثر، و حفظ ترتیب و ساختار جملات داشته باشند.
• مشکلات در تنظیم حروف: آن ها ممکن است دشواری در تنظیم و توالی حروف و کلمات داشته باشند و گاهی اوقات از حروف مخلوط شده یا جایگزینی بکار برده شده استفاده کنند.
• مشکلات در نگارش کلمات: کودکان ممکن است دشواری در نگارش کلمات خاص داشته باشند و به اشتباه نوشتن یا از جایگزینی کلمات استفاده کنند.
• مشکلات در استفاده از فضای صفحه: آن ها ممکن است دشواری در تنظیم و استفاده از فضای صفحه داشته باشند و از فضای صفحه به طرز نامناسبی استفاده کنند.

تشخیص اختلال دیس گرافیا نیازمند ارزیابی دقیق توسط یک تیم متخصص از روانشناسان، اساتید تخصصی و متخصصین یادگیری است. درمان این اختلال ممکن است شامل مداخلات آموزشی خاص، تکنیک های متنوع تربیتی، و استفاده از روش های آموزشی و کمک های تکنولوژیکی باشد. اهمیت ارائه حمایت و کمک به کودکان مبتلا به دیس گرافیا در محیط آموزشی و خانوادگی بسیار بالاست تا بتوانند موفقیت و پیشرفت در تحصیلات و زندگی روزمره خود را تجربه کنند.

اختلال دیس کلکولیا (محاسبه پریشی)

اختلال دیس کلکولیایا محاسبه پریشی (Dyscalculia) یک اختلال یادگیری است که برای برخی از کودکان مشکل ساز است. این اختلال معمولاً با مشکلات در مهارت های عددی و ریاضی مرتبط است و ممکن است تأثیری بر توانایی محاسبه، تفسیر و استفاده از اعداد و انجام عملیات ریاضی داشته باشد.

مشخصات اصلی اختلال دیس کلکولیا شامل:

• مشکلات در محاسبه: کودکان با این اختلال ممکن است دشواری در انجام عملیات ریاضی مانند جمع، تفریق، ضرب و تقسیم داشته باشند.
• مشکلات در فهم مفاهیم ریاضی: آن ها ممکن است دشواری در فهم مفاهیم ریاضی از جمله مفهوم اعداد، روابط میان اعداد، و کاربردهای ریاضی داشته باشند.
• مشکلات در حفظ و بازگردانی اعداد: کودکان ممکن است دشواری در حفظ و بازگردانی اعداد و ارقام داشته باشند.
• مشکلات در مدت زمان: آن ها ممکن است دشواری در تخمین زمان و اندازه گیری مدت زمان داشته باشند.
• مشکلات در استفاده از نمودارها و جداول: کودکان ممکن است دشواری در تفسیر و استفاده از نمودارها و جداول ریاضی داشته باشند.

تشخیص اختلال دیس کلکولیا نیازمند ارزیابی دقیق توسط یک تیم متخصص از روانشناسان، اساتید تخصصی و متخصصین یادگیری است. درمان این اختلال ممکن است شامل مداخلات آموزشی خاص، تکنیک های متنوع تربیتی، و استفاده از روش های آموزشی و کمک های تکنولوژیکی باشد. اهمیت ارائه حمایت و کمک به کودکان مبتلا به دیس کلکولیا در محیط آموزشی و خانوادگی بسیار بالاست تا بتوانند موفقیت و پیشرفت در تحصیلات و زندگی روزمره خود را تجربه کنند.

اختلالات ارتباطی

1. اختلال زبان دریافتی
2. اختلال زبان بیانی
3. اختلال زبان آوایی
4. لکنت زبان

اختلالات حرکتی

1. اختلال تیک توره
2. اختلال حرکت قالبی
3. اختلال هماهنگی رشدی

اما با توجه به وجود بسیاری از اختلال های دیگر، در اینجا با توجه به اهمیت اختلال نافرمانی مقابله جویانه ODD مقداری در مورد آن خواهیم گفت.

اختلالال نافرمانی مقابله جویانه

در اختلال نافرمانی مقابله جویانه کودک به طور مداوم با بزرگسالان در حال جر و بحث است. نافرمانی فعالانه و منفی کاری دارد.

نافرمانی فعالانه

منظور از نافرمانی فعالانه این است که کودک وقت و انرژی می گذارد تا حرف بزرگترها را نشنود.

منفی کاری

منظور از منفی کاری آن است که کودک بر خلاف آن چیزی که از او خواسته شده است را انجام می دهد. همچنین این کودکان بسیار به انتقاد حساس بوده و امکان انتقام کینه توزانه در آنها وجود دارد. رفتار مؤدبانه خواست تمامی والدین است. تقریباً اکثر قریب به اتفاق والدین تمایل دارند تا کودکی مودب و قابل احترام تربیت کنند.

اما گاهی اوقات تلاش های والدین نتیجه مطلوبی نداشته و گاه لغزش های رفتاری به چشم می خورد؛ در این موارد دکتر روانشناس مرکز مشاوره اینجا مکث نخست عادات شکل گیری رفتار غیر محترمانه را برای شما ریشه یابی می کند.

علت رفتارهای بد کودک از دیدگاه روانشناسی چیست؟

دکتر روانشناس با بهره گیری از دانش خود نخست یک تاریخچه از خانواده و ریشه برخورد والدین با کودک را به دست می آورد. زیرا بر این باور هستند که کودکی که رفتارهای بی ادبانه یا غیر محترمانه دارد، معمولاً با یک یا چند چالش در خانواده درگیر است.

یک چالش می تواند تنش یا یک منبع تنش زا در خانواده یا بیرون از خانه باشد. مثلاً وقتی پدر و مادر با هم درگیری های لفظی دارند و حتی گاه خواسته یا ناخواسته از الفاظ نامناسب استفاده می کنند. همچنین محیط زندگی برای کودک اضطراب زا می شود هم اینکه کودک در مواقع اضطرابی و بحرانی ناخواسته از این الفاظ استفاده می کند.

صرف نظر از اینکه کودک از چه منبعی، الفاظ نامناسب را یاد گرفته و یا چگونه رفتارهای بی ادبانه را آموخته، باید گفت که بسیاری از کودکان چون شیوه بیان احساسات خود را نمی دانند. همچنین یاد نگرفته اند که هر احساس خود را چگونه، در چه مکان و در چه موقعیتی ابراز کنند. آنها معمولاً احساسات خود را به صورت رفتار یا گفتار نامتعارف و نامناسب بروز می دهند.

لذا لازم است تا والدین از طریق دکتر روانشناس، کتب یا مقالات روش های بروز احساسات را فرا گرفته و با کودکشان تمرین کنند.

کودکان تا سن 6 و 7 سالگی قادر خواهند بود که کاملاً احساساتی مثل غم، شادی، ترس و عصبانیت و تعجب را شناسایی کنند و علایم آن را در بدن خود نیز دریابند.

بنابراین باید به کودک یاد داد که عصبانیت کار بدی نیست یا یک اتفاق بد برای بدن ما نیست. هرچند وقتی عصبانی می شویم احساس خوبی هم نداریم. اما باید اول بدانیم که عصبانیت چیست و در بدن ما چه تغییراتی ایجاد می کند و بعد بتوانیم عصبانیت خود را کنترل کنیم.

باز هم والدین آگاه از روش های روانشناسان متخصص برای کاهش اضطراب و کنترل خشم و عصبانیت استفاده کرده و به کودکشان این روش ها را آموزش می دهند.

یک علت دیگر برای رفتارها و گفتار غیر محترمانه کودکان که معمولاً شایع نیز هست، «الگوهای والدینی» است. والدینی که نسبت به رفتارهای خود کنترل ندارند و در گفتار خود با دیگران از برخی الفاظ نامناسب استفاده می کنند. یا خیلی وقت ها نسبت به این رفتارها ناآگاه هستند، «الگوی والدینی» نامناسبی برای کودک خود نیز هستند.

راهکارهایی برای جلوگیری از بروز رفتارهای بد کودک

در این موارد نیز والدین می بایست از روش های کنترل خشم و رفتار نامناسب بهره گرفته و الگوی بهتری را به فرزندشان ارائه دهند.

پس از ریشه یابی و علت یابی رفتار و گفتار بی ادبانه در کودکان، معمولاً دکتر روانشناس با تست ها و مصاحبه های بالینی میزان اضطراب و یا اختلال احتمالی کودک را می سنجد؛ از این نظر که کودک بیش فعال هست یا نه!؟ اختلالی مثل نافرمانی مقابله ای دارد یا نه!؟ مبتلا به اختلال طیف اوتیسم هست یا نه!؟ و آیتم هایی را مثل توجه، تمرکز، پیشرفت تحصیلیرا در او بررسی می کند.

اگر کودک هیچ یک از این اختلالات را نداشت دکتر روانشناس با طرح درمانی ساده و نیز چند قانون برای خانه و نیز چند جلسه آموزش والدین، مسئله را حل می کند. اما اگر او دریافت که علت رفتارهای کودک با اختلال دیگر او مرتبط است، نخست به درمان اختلال می پردازد.

لطفا اینجا مکث بفرمایید...

مهمترین فرآیند در روند درمان کودک، آموزش والدین است.

شاید بتوان با مطالعه و چند توصیه، اصول کلی آموزش والدین را یاد گرفت. اما بهتر است فراموش نشود که هر آموزشی باید متناسب با وضعیت و موقعیت و شرایط تربیتی کودک باشد و مانند سرماخوردگی با یک ویروس مشخص نیست که بتوان یک نسخه کلی برای آن پیچید و حتماً باید والدین با دکتر روانشناس کودکشان در این باره در ارتباط باشند.